22 Декабр 2017
АҒЫЛ ИНСАН ҮЧҮН ЧЫРАГДЫР
Гәлбини өзүнә елә јахын ет ки, санки онунла шәриксән
Гурани-Кәримдә гәлб, әгл вә нәфсин инсана аид хүсусијјәтләр олмасы бәјан олунур. «Јусиф» сурәсинин 53-ҹү ајәсиндә бујурулур: «Рәббинин рәһм етдији кимсә истисна олмагла нәфс пис ишләр ҝөрмәји әмр едәр». Бу ајәдә нәфс мәнфи танытдырылыр. Амма бәзән о севҝи илә јад едилир: «Еј архајын нәфс, дөн рәббинә, сән Ондан, О да сәндән разы һалда». («Фәҹр» сурәси, ајә 27-28.)
Əввәла, нәфс Исламда мүһүм мөвзулардандыр вә мүхтәлиф мәналарда ишләнир. Имам Садиг (ә) бујурур: «Гәлбини өзүнә елә јахын ет ки, санки онунла шәриксән. Ағлыны ата јериндә билиб әлиндән тут вә ардынҹа ҝет. Нәфсинә исә вурушаҹағын дүшмән кими бах».
Чохлары санки биләрәкдән бүтүн бу дејиләнләрин зиддинә ҝедир. Ағлын јеринә нәфси рәһбәр сечир. Һансы ки, Ислам нәфсә јох, әглә итаәт етмәји тапшырыр. Биз инсанлар адәтән дахилимизи гојуб заһиримизлә марагланырыг. Бәзән ишин әсл мәгсәди јаддан чыхыр вә инсан нәфсин команданлығы алтында тәр төкүр. Мәсәлән, јахын бир адамы нәсиһәт етмәк истәјән шәхс әввәлҹә өз истәјини гијмәтләндирмәлидир. Ҝөрән, мәгсәд инсанлыг вәзифәсини јеринә јетирмәк, јохса ағыллы ҝөрүнмәкдир?
Əхлаг алимләри өзүнү дүзәлтмәк истәјәнләрә чох ҹидди шәкилдә тапшырырлар ки, иш ҝөрмәздән әввәл нијјәтә фикир вермәк лазымдыр. Илаһи мәгсәдлә ишә башлајанлар үчүн бир чох чәтинликләр артыг ҝеридә галмышдыр. Шәрики тәрәфиндән алданмаг истәмәјән инсан илк әввәл өз гәлбини шејтан вәсвәсәләриндән пак етмәлидир. Әкс тәгдирдә даһа бөјүк проблемләрлә гаршылашмаг олар.
Буну да геј едәк ки, Исламын бәзи бөлмәләриндә әгл вә нәфс мүхтәлиф мәналарда ишләдилир. Әхлаг мөвзусунда әгл инсаны доғруја, нәфс исә сүгута чәкир. Әлбәттә ки, хошбәхт олмаг истәјән инсан јахшыларын ардынҹа ҝедәҹәк. Ушаг атанын әлиндән тутдуғу кими, әглин әлиндән тутуб чәтинликләрдән кечмәлијик. Сәадәт јолунда бизә манеә олмуш нәфс исә даим һәдәфдә олмалыдыр.
Унутмаг олмаз ки, нәфс инсаны ләззәтләрлә алдадыр. Ағыллы инсан анлајыр ки, нәфсин өтәри ләззәтләри архасында ҹәһәннәм өз гапыларыны ачмышдыр. Нәфсин инсана тәгдим етдији бүтүн ләззәтләр ани, амма ахирәт ләззәтләри мисилсиз вә әбәдидир.
Аллаһла үнсијјәт, Онун мәрифәтини дадмаг, өвлијалары илә ҝөрүшмәк әбәди бир ләззәтдир. Бу ҝүн дујдуғумуз нәфсани ләззәтләр ахирәт аләми илә мүгајисәдә јухудан артыг бир шеј дејил. «Фәҹр» сурәсинин 24-ҹү ајәсиндә бујурулур: «Инсан дејәҹәк: «Еј каш, әввәлҹәдән ахирәт һәјатым үчүн бир иш ҝөрәјдим». «Әнкәбут» сурәсинин 64-ҹү ајәсиндә исә белә бујурулур: «Бу дүнја һәјаты ојун-ојунҹагдан, әјләнҹәдән башга бир шеј дејил. Ахирәт аләми исә шүбһәсиз ки, әбәди һәјатдыр». Ҝөзләрини дүнјаја гапајан инсан әбәди һәјата дүшдүјүнү анлајыр. Инсан билмәлидир ки, нәфсин ширин вәдләри јалныз өлүмә гәдәрдир.
İмам Садиг (ә) бујурур: «Сән өзүн-өзүнә һәким олмалысан. Һәм дәрдин, һәм дә дәрманын сәнә танытдырылыб. Агил инсан һеч заман сағламлығы гојуб дәрди ҝөтүрмәз…».
Əввәла, нәфс Исламда мүһүм мөвзулардандыр вә мүхтәлиф мәналарда ишләнир. Имам Садиг (ә) бујурур: «Гәлбини өзүнә елә јахын ет ки, санки онунла шәриксән. Ағлыны ата јериндә билиб әлиндән тут вә ардынҹа ҝет. Нәфсинә исә вурушаҹағын дүшмән кими бах».
Чохлары санки биләрәкдән бүтүн бу дејиләнләрин зиддинә ҝедир. Ағлын јеринә нәфси рәһбәр сечир. Һансы ки, Ислам нәфсә јох, әглә итаәт етмәји тапшырыр. Биз инсанлар адәтән дахилимизи гојуб заһиримизлә марагланырыг. Бәзән ишин әсл мәгсәди јаддан чыхыр вә инсан нәфсин команданлығы алтында тәр төкүр. Мәсәлән, јахын бир адамы нәсиһәт етмәк истәјән шәхс әввәлҹә өз истәјини гијмәтләндирмәлидир. Ҝөрән, мәгсәд инсанлыг вәзифәсини јеринә јетирмәк, јохса ағыллы ҝөрүнмәкдир?
Əхлаг алимләри өзүнү дүзәлтмәк истәјәнләрә чох ҹидди шәкилдә тапшырырлар ки, иш ҝөрмәздән әввәл нијјәтә фикир вермәк лазымдыр. Илаһи мәгсәдлә ишә башлајанлар үчүн бир чох чәтинликләр артыг ҝеридә галмышдыр. Шәрики тәрәфиндән алданмаг истәмәјән инсан илк әввәл өз гәлбини шејтан вәсвәсәләриндән пак етмәлидир. Әкс тәгдирдә даһа бөјүк проблемләрлә гаршылашмаг олар.
Буну да геј едәк ки, Исламын бәзи бөлмәләриндә әгл вә нәфс мүхтәлиф мәналарда ишләдилир. Әхлаг мөвзусунда әгл инсаны доғруја, нәфс исә сүгута чәкир. Әлбәттә ки, хошбәхт олмаг истәјән инсан јахшыларын ардынҹа ҝедәҹәк. Ушаг атанын әлиндән тутдуғу кими, әглин әлиндән тутуб чәтинликләрдән кечмәлијик. Сәадәт јолунда бизә манеә олмуш нәфс исә даим һәдәфдә олмалыдыр.
Унутмаг олмаз ки, нәфс инсаны ләззәтләрлә алдадыр. Ағыллы инсан анлајыр ки, нәфсин өтәри ләззәтләри архасында ҹәһәннәм өз гапыларыны ачмышдыр. Нәфсин инсана тәгдим етдији бүтүн ләззәтләр ани, амма ахирәт ләззәтләри мисилсиз вә әбәдидир.
Аллаһла үнсијјәт, Онун мәрифәтини дадмаг, өвлијалары илә ҝөрүшмәк әбәди бир ләззәтдир. Бу ҝүн дујдуғумуз нәфсани ләззәтләр ахирәт аләми илә мүгајисәдә јухудан артыг бир шеј дејил. «Фәҹр» сурәсинин 24-ҹү ајәсиндә бујурулур: «Инсан дејәҹәк: «Еј каш, әввәлҹәдән ахирәт һәјатым үчүн бир иш ҝөрәјдим». «Әнкәбут» сурәсинин 64-ҹү ајәсиндә исә белә бујурулур: «Бу дүнја һәјаты ојун-ојунҹагдан, әјләнҹәдән башга бир шеј дејил. Ахирәт аләми исә шүбһәсиз ки, әбәди һәјатдыр». Ҝөзләрини дүнјаја гапајан инсан әбәди һәјата дүшдүјүнү анлајыр. Инсан билмәлидир ки, нәфсин ширин вәдләри јалныз өлүмә гәдәрдир.
İмам Садиг (ә) бујурур: «Сән өзүн-өзүнә һәким олмалысан. Һәм дәрдин, һәм дә дәрманын сәнә танытдырылыб. Агил инсан һеч заман сағламлығы гојуб дәрди ҝөтүрмәз…».