23 Феврал 2018
НАМАЗ ИНСАНЫ ҜҮНАҺДАН НЕҸӘ УЗАГЛАШДЫРЫР?
Намаз ибадәт олдуғундан вә Аллаһын разылығы үчүн јеринә јетирилдијиндән, тәбии ки, Аллаһы јада саласыдыр.
Суал: Гурани-мәҹид нәзәринҹә, намазын тәсирләриндән бири инсаны пис ишләрдән узаглашдырмасыдыр. Гуранда охујуруг: “Намазы бәрпа ет ки, намаз (инсаны) ҝүнаһдан вә чиркин ишләрдән узаглашдырыр.” (“Әнкәбут”, 45.) Амма һәјатда ҝөрүрүк ки, бир чох намаз гыланлар ҝүнаһ вә пис ишләрини давам етдирирләр, намаз онларын рәфтарына тәсир етмир. Бәс нә үчүн ајәдә белә бујурулмушдур?Ҹаваб: Билмәлијик ки, инсаны пис ишләрдән чәкиндирән әсас амил иман вә Аллаһын хатырланмасыдыр. Аллаһдан хәбәрсиз инсан әмәл вә рәфтарларынын нәтиҹәси һаггында дүшүнмүр. О, нәфс истәкләринин тәмининдә һеч бир һәдд танымыр.
Әксинә, бүтүн кичик вә бөјүк ишләримиздән аҝаһ олан Аллаһын хатырланмасы инсаны һәдди ашмагдан горујур. Нәфс истәкләринә нәзарәт үчүн тәбии, тәсирли вә давамлы јол Аллаһын, Аллаһ өвлијаларынын, ҝүнаһкарлара вериләҹәк ҹәзанын јада салынмасыдыр.
Гуран илаһи инсанлары белә танытдырыр: “О инсанлар ки, нә тиҹарәт, нә мүамилә онлары Аллаһын зикриндән, намаз гылмагдан вә зәкат вермәкдән јајындырмыр.” (“Нур”, 37.) Аллаһдан хәбәрсизлијин инсан ағлыны вә виҹданын зүлмәтә гәрг етмәси ашкар бир һәгигәтдир.
Әмирәлмөминин (ә) Аллаһ зикрини чох әһәмијјәтли сајмыш вә бу барәдә бујурмушдур: “Аллаһ өз зикрини бәндәләрин гәлбинә ҹила вә ишыг гәрар вермишдир ки, бу ишыгда онларын гулаглары ешитсин, ҝөзләри ҝөрсүн вә дүшмәнчилик јеринә итаәткар олсунлар.” (“Нәһҹүл-бәлағә”, х, 220.) Һәзрәт Әли (ә) гәфләти гәлб үчүн карлыг вә корлуг сајыр. Билдирир ки, гәфләт инсаны һагг вә һәгигәтә гаршы галдырыр. Һәм дә Аллаһ зикринин инсан гәлби үчүн ҹила вә ишыг олдуғу билдирилир. Аллаһ зикри азғын истәкләри ҹиловлајыр, ону дүшмәнчиликдән чәкиндирир.
Һәзрәтин бәјанына ҝөрә Аллаһдан хәбәрсиз инсан дәлисов ата минмиш кар вә кор сүвари кимидир. Атын ону јерә чырпаҹағы шүбһә доғурмур. Ајыг вә диггәтли гәлби оланлар исә әмәлләринин нәтиҹәсини јахындан мүшаһидә едир, һагг сөзү ешидир вә азғын нәфсини Аллаһ зикри илә ҹиловлајыр.
Имам Багир (ә) достларындан биринә сифариш едәрәк бујурур: “Даим Аллаһы хатырла. Чүнки Аллаһ зикри инсанла ҝүнаһ иш арасында пәрдәдир.” (“Сәфинәтүл-биһар”, ҹ. 1, с. 486.)
Әсбәғ ибн Нәбатә Әмирәлмөмининин (ә) белә бујурдуғуну нәгл едир: “Ики мәгамда Аллаһы јадда сахла: бир мүсибәт заманы, бир дә ҝүнаһла үзбәүз дуранда. Ҝүнаһла үзбәүз дураркән Аллаһы јада салмаг даһа мүһүмдүр. Чүнки Аллаһын зикри инсанла ҝүнаһ арасында пәрдәдир.”
Әлбәттә ки, Аллаһа диггәтин дә дәрәҹәләри вар. Бәзән бу диггәт елә бир дәрәҹәјә чатыр ки, инсаны истәнилән ҝүнаһдан горујур. Белә инсанлар Аллаһ зикри сајәсиндә арам вә ојаг гәлб, бәсирәтли ҝөз, ешидән гулаг, итаәткар нәфс әлдә етмишләр.
Әксәр инсанларда Аллаһа диггәт, Онун зикри орта дәрәҹәдәдир. Мәсәлән, әксәр инсанлар бәзи ҝүнаһлара јол версәләр дә, һеч вәҹһлә ган төкмәјә разы олмурлар. Онлар кичик ҝүнаһлары ади гаршыладыглары һалда, јетимин малыны јемир, башгасынын намусуна тәҹавүз етмирләр. Онлар јахшы билирләр ки, бу ҝүнаһларын ҹәзасы чох ағырдыр. Орта диггәтли инсанларын виҹданы ҝүнаһа мүгавимәт ҝөстәрир.
Бәзән исә Аллаһа диггәт елә зәиф олур ки, гаршыја чыхан ҝүҹлү амил ону бир анда арадан галдырыр. Амма зәиф иманы ҝүнҹләндирмәк олар вә бир гәдәр әввәл зәиф олмуш, сонрадан ҝүҹләнмиш иман инсаны бир чох ҝүнаһлардан узаглашдыра биләр.
Намаз Аллаһын зикри васитәсидир. Намазын тәсирләриндән бири инсана Аллаһы хатырлатмасыдыр. Гуранын өзүндә бу мәсәлә намазын фәлсәфәләриндән бири кими танытдырылыр вә бујурулур: “Намазы мәним зикрим үчүн бәрпа ет.” (“Та-һа”, 14.) Намаз ибадәт олдуғундан вә Аллаһын разылығы үчүн јеринә јетирилдијиндән, тәбии ки, Аллаһы јада саласыдыр.
Бундан әлавә, намазын бүтүн мәтни диггәти Аллаһа јөнәлдир. Мәсәлән, намазда охунан “һәмд” сурәси Аллаһа ситајиши, онун сифәтләринин вә фелләринин бәјаны, бәндәләрин мүхтәлиф истәкләри һаггында данышыр. Намазын диҝәр зикрләри дә беләдир. Намаз инсанын иманыны вә Аллаһа диггәтини ҝүҹләндирмәк хүсусијјәтинә маликдир. Гејд етдијимиз кими, бу диггәтин дәрәҹәләри вардыр. Бир чох ҝүнаһлара батмагдан чәкинмәјән инсанлар үчүн Аллаһ зикри шәрти олараг мөвҹуддур.
Башга сөзлә, Гуран “намаз инсаны ҝүнаһдан вә чиркин ишләрдән чәкиндирир” дејәркән һәр намаз гыланын мәсум олдуғуну иддиа етмир. Садәҹә, билдирир ки, намаз инсанын диггәтини Аллаһа јөнәлдир вә белә бир диггәтин нәтиҹәси ҝүнаһларын тәркидир. Амма белә дә ола биләр ки, Аллаһа диггәт зәиф олдуғундан һәр һансы бир амил ону тәсирсизләшдирсин.
Бир сөзлә, намаз һәгиги намаз олса, инсаны ҝүнаһдан чәкиндирәр. Бәзән онун тәсири ҝүҹлү, бәзән исә зәиф олур. Бу, ҝүнаһларын вә намазда диггәтин дәрәҹәсиндән асылыдыр. Намаз камил олдугҹа онун тәрбијәви тәсири дә бөјүк олур.
Бундан әлавә, инсанларын гылдығы намаз онлары бир чох ҝүнаһлардан әмәли олараг узаглашдырыр вә онлары диҝәр ҝүнаһларын да тәркинә һазырлајыр. Чүнки намаз гылан шәхс гылдығы намазын гәбул олмасы үчүн бир чох ҝүнаһлардан чәкинмәјә разыдыр. Мәсәлән, намазын гәбул олма шәртләриндән бири намаз либасынын, намаз јеринин һалал олмасыдыр. Бу мәсәлә инсаны тәдриҹән бир чох ҝүнаһлардан узаглашдырыр. Неҹә ола биләр ки, инсан намазда һалал-һарамы ҝөзләјә, башга вахтларда јох?!
Дејиләнләрә башга бир сүбут будур ки, намазы тәрк едәнләр оруҹ, һәҹҹ, зәкат хумс кими бир чох диҝәр ваҹиб ишләри дә тәрк едирләр. Намаз гылмајан шәхсин һалал-һарама диггәтли олмасы зәиф бир еһтималдыр. Амма бир шәхс јетәрсиз дә олса намаз гылырса, бу намаза ҝөрә бир чох ҝүнаһлары тәрк едир. Намазы камил шәкилдә гыланлар исә бүтүн ҝүнаһлары тәрк етмәјә чалышырлар. (“Әл-мизан”, ҹ. 16, с. 141.) Бир сөзлә, намаз бүтүн намаз гыланлара тәрбијәви тәсир ҝөстәрир. Бу тәсир зәиф дә ола биләр, ҝүҹлү дә. Онун тәсири намазда диггәтин дәрәҹәсиндән асылыдыр.
Әксинә, бүтүн кичик вә бөјүк ишләримиздән аҝаһ олан Аллаһын хатырланмасы инсаны һәдди ашмагдан горујур. Нәфс истәкләринә нәзарәт үчүн тәбии, тәсирли вә давамлы јол Аллаһын, Аллаһ өвлијаларынын, ҝүнаһкарлара вериләҹәк ҹәзанын јада салынмасыдыр.
Гуран илаһи инсанлары белә танытдырыр: “О инсанлар ки, нә тиҹарәт, нә мүамилә онлары Аллаһын зикриндән, намаз гылмагдан вә зәкат вермәкдән јајындырмыр.” (“Нур”, 37.) Аллаһдан хәбәрсизлијин инсан ағлыны вә виҹданын зүлмәтә гәрг етмәси ашкар бир һәгигәтдир.
Әмирәлмөминин (ә) Аллаһ зикрини чох әһәмијјәтли сајмыш вә бу барәдә бујурмушдур: “Аллаһ өз зикрини бәндәләрин гәлбинә ҹила вә ишыг гәрар вермишдир ки, бу ишыгда онларын гулаглары ешитсин, ҝөзләри ҝөрсүн вә дүшмәнчилик јеринә итаәткар олсунлар.” (“Нәһҹүл-бәлағә”, х, 220.) Һәзрәт Әли (ә) гәфләти гәлб үчүн карлыг вә корлуг сајыр. Билдирир ки, гәфләт инсаны һагг вә һәгигәтә гаршы галдырыр. Һәм дә Аллаһ зикринин инсан гәлби үчүн ҹила вә ишыг олдуғу билдирилир. Аллаһ зикри азғын истәкләри ҹиловлајыр, ону дүшмәнчиликдән чәкиндирир.
Һәзрәтин бәјанына ҝөрә Аллаһдан хәбәрсиз инсан дәлисов ата минмиш кар вә кор сүвари кимидир. Атын ону јерә чырпаҹағы шүбһә доғурмур. Ајыг вә диггәтли гәлби оланлар исә әмәлләринин нәтиҹәсини јахындан мүшаһидә едир, һагг сөзү ешидир вә азғын нәфсини Аллаһ зикри илә ҹиловлајыр.
Имам Багир (ә) достларындан биринә сифариш едәрәк бујурур: “Даим Аллаһы хатырла. Чүнки Аллаһ зикри инсанла ҝүнаһ иш арасында пәрдәдир.” (“Сәфинәтүл-биһар”, ҹ. 1, с. 486.)
Әсбәғ ибн Нәбатә Әмирәлмөмининин (ә) белә бујурдуғуну нәгл едир: “Ики мәгамда Аллаһы јадда сахла: бир мүсибәт заманы, бир дә ҝүнаһла үзбәүз дуранда. Ҝүнаһла үзбәүз дураркән Аллаһы јада салмаг даһа мүһүмдүр. Чүнки Аллаһын зикри инсанла ҝүнаһ арасында пәрдәдир.”
Әлбәттә ки, Аллаһа диггәтин дә дәрәҹәләри вар. Бәзән бу диггәт елә бир дәрәҹәјә чатыр ки, инсаны истәнилән ҝүнаһдан горујур. Белә инсанлар Аллаһ зикри сајәсиндә арам вә ојаг гәлб, бәсирәтли ҝөз, ешидән гулаг, итаәткар нәфс әлдә етмишләр.
Әксәр инсанларда Аллаһа диггәт, Онун зикри орта дәрәҹәдәдир. Мәсәлән, әксәр инсанлар бәзи ҝүнаһлара јол версәләр дә, һеч вәҹһлә ган төкмәјә разы олмурлар. Онлар кичик ҝүнаһлары ади гаршыладыглары һалда, јетимин малыны јемир, башгасынын намусуна тәҹавүз етмирләр. Онлар јахшы билирләр ки, бу ҝүнаһларын ҹәзасы чох ағырдыр. Орта диггәтли инсанларын виҹданы ҝүнаһа мүгавимәт ҝөстәрир.
Бәзән исә Аллаһа диггәт елә зәиф олур ки, гаршыја чыхан ҝүҹлү амил ону бир анда арадан галдырыр. Амма зәиф иманы ҝүнҹләндирмәк олар вә бир гәдәр әввәл зәиф олмуш, сонрадан ҝүҹләнмиш иман инсаны бир чох ҝүнаһлардан узаглашдыра биләр.
Намаз Аллаһын зикри васитәсидир. Намазын тәсирләриндән бири инсана Аллаһы хатырлатмасыдыр. Гуранын өзүндә бу мәсәлә намазын фәлсәфәләриндән бири кими танытдырылыр вә бујурулур: “Намазы мәним зикрим үчүн бәрпа ет.” (“Та-һа”, 14.) Намаз ибадәт олдуғундан вә Аллаһын разылығы үчүн јеринә јетирилдијиндән, тәбии ки, Аллаһы јада саласыдыр.
Бундан әлавә, намазын бүтүн мәтни диггәти Аллаһа јөнәлдир. Мәсәлән, намазда охунан “һәмд” сурәси Аллаһа ситајиши, онун сифәтләринин вә фелләринин бәјаны, бәндәләрин мүхтәлиф истәкләри һаггында данышыр. Намазын диҝәр зикрләри дә беләдир. Намаз инсанын иманыны вә Аллаһа диггәтини ҝүҹләндирмәк хүсусијјәтинә маликдир. Гејд етдијимиз кими, бу диггәтин дәрәҹәләри вардыр. Бир чох ҝүнаһлара батмагдан чәкинмәјән инсанлар үчүн Аллаһ зикри шәрти олараг мөвҹуддур.
Башга сөзлә, Гуран “намаз инсаны ҝүнаһдан вә чиркин ишләрдән чәкиндирир” дејәркән һәр намаз гыланын мәсум олдуғуну иддиа етмир. Садәҹә, билдирир ки, намаз инсанын диггәтини Аллаһа јөнәлдир вә белә бир диггәтин нәтиҹәси ҝүнаһларын тәркидир. Амма белә дә ола биләр ки, Аллаһа диггәт зәиф олдуғундан һәр һансы бир амил ону тәсирсизләшдирсин.
Бир сөзлә, намаз һәгиги намаз олса, инсаны ҝүнаһдан чәкиндирәр. Бәзән онун тәсири ҝүҹлү, бәзән исә зәиф олур. Бу, ҝүнаһларын вә намазда диггәтин дәрәҹәсиндән асылыдыр. Намаз камил олдугҹа онун тәрбијәви тәсири дә бөјүк олур.
Бундан әлавә, инсанларын гылдығы намаз онлары бир чох ҝүнаһлардан әмәли олараг узаглашдырыр вә онлары диҝәр ҝүнаһларын да тәркинә һазырлајыр. Чүнки намаз гылан шәхс гылдығы намазын гәбул олмасы үчүн бир чох ҝүнаһлардан чәкинмәјә разыдыр. Мәсәлән, намазын гәбул олма шәртләриндән бири намаз либасынын, намаз јеринин һалал олмасыдыр. Бу мәсәлә инсаны тәдриҹән бир чох ҝүнаһлардан узаглашдырыр. Неҹә ола биләр ки, инсан намазда һалал-һарамы ҝөзләјә, башга вахтларда јох?!
Дејиләнләрә башга бир сүбут будур ки, намазы тәрк едәнләр оруҹ, һәҹҹ, зәкат хумс кими бир чох диҝәр ваҹиб ишләри дә тәрк едирләр. Намаз гылмајан шәхсин һалал-һарама диггәтли олмасы зәиф бир еһтималдыр. Амма бир шәхс јетәрсиз дә олса намаз гылырса, бу намаза ҝөрә бир чох ҝүнаһлары тәрк едир. Намазы камил шәкилдә гыланлар исә бүтүн ҝүнаһлары тәрк етмәјә чалышырлар. (“Әл-мизан”, ҹ. 16, с. 141.) Бир сөзлә, намаз бүтүн намаз гыланлара тәрбијәви тәсир ҝөстәрир. Бу тәсир зәиф дә ола биләр, ҝүҹлү дә. Онун тәсири намазда диггәтин дәрәҹәсиндән асылыдыр.
