Шрифт өлчүсү:

08 Декабр 2014

Суал: Инсан өз өмрүнү неҹә узада биләр?
Ҹаваб: Бу суал бәшәр тарихи бојун инсанлары дүшүндүрмүшдүр. Амма бу саһәдә арашдырма апаран әксәр тәдгигатчылар, мәсәләјә сырф физиоложи бахымдан јанашмышлар. Ислам дини физиоложи амилләрин инсан өмрүнә тәсирини нәинки инкар етмир, һәтта бу саһәдә ҝөстәришләр дә верир. Инсанын нормал јуху вә гидаланма режими, онун өмрүнүн узунлуғунда әһәмијјәтли рол ојнајыр.
Амма бундан да әһәмијјәтли амилләр вардыр. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: «Аллаһ јолунда сәдәгә вә гоһумлары јохламаг евләри абад едиб, өмүрләри узадар» («Тәфсири Нурус-сәгәлејн», 4-ҹү ҹилд, сәһ. 354.).
Һәзрәт (с) өз бујуругларында зинаны мәһкум едәрәк бујурур: «Еј мүсәлманлар, зинадан чәкинин. Онун алты пис нәтиҹәси вардыр ки, үчү дүнјада, үчү исә ахирәтдәдир. Зинанын дүнја һәјатындакы үч тәсири бунлардыр: инсанын нуруну апарар, касыблыг ҝәтирәр, өмүрү гысалдар» («Сәфинәтул-биһар», 2-ҹилд, сәһ.23.).
Демәк, өмүрүнүн гысалмасындан еһтијатланараг еколожи саф гидалара үстүнлүк верән инсан, өз мәнәвијјатына да нәзәр салмалыдыр. Инсанын шәраб ичиб-ичмәмәсинин, зина едиб-етмәмәсинин, гадынын һиҹаблы олуб-олмамасынын Аллаһ үчүн һеч бир фајдасы јохдур. Ислам дининдә нәзәрдә тутулмуш бүтүн һәддләр, јалныз вә јалныз инсанын дүнја вә ахирәт сәадәтини тәмин етмәк үчүндүр.

Суал: Руһларла әлагә сахламаг мүмкүндүрмү?
Ҹаваб: «Фатир» сурәсинин 22-ҹи ајәсиндә бујурулур: «Дириләрлә өлүләр ејни дејилләр. Шүбһәсиз ки, Аллаһ (һагг сөзү) истәдији шәхсләрә ешитдирәр. (Амма еј Пејғәмбәр) сән исә гәбирләрдә оланлара ешитдирән дејилсән».
Бәдр дөјүшүндә өлдүрүлмүш кафирләрә мүраҹиәтлә данышан Пејғәмбәр (с), Өмәрин етиразы илә гаршылашды. Һәзрәт (с) «онларын ки, руһу јохдур» дејән Өмәрә белә ҹаваб верди: «Мәним дедикләрими сиз онлардан јахшы ешитмирсиниз. Садәҹә, онларын ҹаваб вермәк гүдрәти јохдур» («Руһул-бәјан».).
Бүтүн мүсәлманлар намазын сонунда пејғәмбәрә салам ҝөндәрирләр. Дүнјасыны дәјишмиш инсанын ҹәсәдинә «ла илаһә илләллаһ» тәлгин едилир. Бүтүн бунлар мөтәбәр һәдисләрә әсасән иҹра олунур. Әҝәр дүнјасыны дәјишмиш инсан бизи ешитмирсә, һансы әсасла она салам ҝөндәрмәли вә ја тәлгин етмәлијик?!
«Нәһҹүл-бәлағә»дә өлүләрин руһу илә әлагәјә ишарә олунур вә һәзрәт Әлинин (ә) мөминләрин руһу илә данышдығы билдирилир.
Өлмүш инсанын дүнја һәјаты илә әлагәси кәсилсә дә, Аллаһын ирадәси илә белә бир әлагә мүмкүндүр.

Суал: Гурани-кәримин 114 сурәси олдуғу һалда, нә үчүн «Јасин» сурәси даһа чох тилавәт олунур?
Ҹаваб: Бу сурә «ја» вә «син» мүгәттә һәрфләри илә башлајыр. Имам Садиг (ә) бујурур: «Јасин Аллаһын Рәсулунун адыдыр. Чүнки бунун ардынҹа бујурулур ки, «сән мүрсәл (шәриәт саһиби олан) пејғәмбәрләрдәнсән». Сурәдә јараныш, гијамәт, һәјат вә өлүм һаггында мүхтәлиф сәһнәләрлә гаршылашырыг.
Һәдисләрдә «Јасин» сурәси «Гуранын гәлби» адландырылыр. Имам Садиг (ә) бујурур: «Бу сурәни гүрубдан әввәл охујан инсан ҝүн узуну һифз олунар вә бол рузидән фајдаланар. Һәр кәс бу сурәни јатмаздан әввәл охуса, Аллаһ мин мәләк мәмур едәр ки, ону һәр шејтан вә һәр бәладан горусун» («Мәҹмәул-бәјан».).
Лакин бу фәзиләтләр сурәни кор-коранә охујана јох, онун мәфһумуну дүшүнүб, анлајанлара шамилдир. Елә бир дүшүнҹә ки, инсанын әмәлләринә сирајәт едир!

Суал: Јухуја әмәл етмәк олармы?
Ҹаваб: Јуху үч гисмдир: јозуму олан илаһи, доғру јухулар; инсаны доғру јолдан аздыран шејтани јухулар; бир иш һаггында чох дүшүнмәкдән јаранмыш әсассыз јорғунлуг јухулары.
İбраһим Пејғәмбәр (ә) оғлу Исмајыли ҝөрдүјү јухуја әсасән гурбан кәсмәк гәрарына ҝәлмишди. Мараглыдыр, инсан јухуја әсасән белә бир ҹидди гәрар гәбул едә биләрми?
Пејғәмбәрләр бир сыра мәсәләләрдә, еләҹә дә јуху мәсәләсиндә ади инсанлардан фәргләнирләр. Онлар јалныз илаһи јухулар ҝөрүр, бәзән исә вәһји јуху васитәси илә гәбул едирләр. Бәзи рәвајәтләрдә Ибраһимин ујғун јухуну үч ҝеҹә ардыҹыл ҝөрдүјү нәгл олунур.
Башга бир рәвајәтдә нәгл олунур ки, шејтан Ибраһимә, «ҝөрдүјүн јуху шејтани јухудур» дејә вәсвәсә едирди. Амма Ибраһим әмин иди ки, пејғәмбәрләр шејтани јуху ҝөрмүрләр.
Демәк, ади инсанларын ҝөрдүјү јухуја әсасән әмәл етмәси, мәнтиги дејилдир вә јухуда верилән ҝөстәришә мүтләг әмәл олунмасы хүрафатдыр.

Суал: Гуран мөминләри гәләбә илә мүждәләдији һалда, нә үчүн бәзи мөминләр шәһадәтә јетишир?
Ҹаваб: «Гәләбә» сөзүнүн мәнасы олдугҹа ҝенишдир. «Сәффат» сурәсинин 172-ҹи ајәсиндә мөминләрә белә бир вәдә верилир: «Онлар мүтләг галиб ҝәләҹәкләр». Бәс нә үчүн имам Һүсејн (ә) Кәрбәла вагиәсиндә шәһадәтә јетишди? Шәһадәти мәғлубијјәт һесаб етмәк олармы?
Тәсәввүр един ки, бир пејғәмбәр дүшмәнлә дөјүшдә шәһадәтә јетирилиб. Амма онун дини ҹәмијјәти өз тәсири алтына алараг, батил әгидәләрә галиб ҝәлиб. Диггәт етсәк ҝөрәрик ки, һәмин пејғәмбәр әслиндә галиб ҝәлмишдир. Гәләбә бир инсаны јох, онун әгидәсини сындырмагдыр. Бәли, имам Һүсејн (ә) Кәрбәлада гәтлә јетирилди. Лакин бүтөвлүкдә Кәрбәла вагиәси Исламын талејиндә тарихи дөнүш нөгтәсинә чеврилди.
Гәләбәнин диҝәр бир нөвү, тәдриҹи гәләбәдир. Белә бир гәләбә әсрләрҹә давам едән мүбаризәдән, нечә-нечә нәсилләрин шәһадәтә јетишмәсиндән сонра әлдә едилир.
Əн әсас нөгтәләрдән бири исә, әбәдијјәт мәсәләсидир. Јәни дүнја сәадәти ахирәт сәадәти демәк дејилдир. 70 иллик бир өмүрү хошбәхт јашајан инсаны, хошбәхт адландырмаг олмаз. Әсл хошбәхтлик ахирәт хошбәхтлијидир. Әҝәр имам Һүсејн (ә) шәһид олагла беһиштә ҝедирсә, демәк галиб ҝәлир. Јох, ону гәтлә јетирән Шимр ҹәһәннәм одуна бәләнирсә, демәк әслиндә мәғлуб олур.

Суал: Ҝөздәјмә һәгигәтдирми?
Ҹаваб: Бир чох инсанларын ҝөзүндә хүсуси бир тәсир олдуғу барәдә ҝәзән сөз-сөһбәтләрдә һәгигәт вармы? Һәзрәт Пејғәмбәрдән (с) бу барәдә сорушулдугда, о бујурду: «Гәзавү-гәдәри габаглаја биләҹәк шеј ҝөздәјмәдир» («Мәҹмәүл-бәјан», 10-ҹы ҹилд, сәһ. 341.).
Јәгуб пејғәмбәр өз өвладларыны мәһз ҝөздәјмәдән горумаг мәгсәди илә дејир: «Јәгуб деди: «Оғулларым! Мисирә ејни бир гапыдан ҝирмәјин, ајры-ајры гапылардан дахил олун...» («Јусиф» сурәси, ајә 67.). Һәзрәт Әли (ә) бујурур: «Пејғәмбәр (с) Һәсән (ә) вә Һүсејн (ә) үчүн ҝөдәјмә дуасы һазырламышды» («Нурус-сәгәлејн», 5-ҹи ҹилд, сәһ. 400.). Һәзрәт «Нәһҹүл-бәлағә»дә бир даһа бујурур: «Ҝөздәјмә, еләҹә дә ону арадан галдырмаг үчүн дуа, һәгигәтдир».
Амма Исламда ҝөздәјмәнин бир һәгигәт кими гәбул едилмәси кимсәјә әсас вермир ки, бу саһәдә хүрафат һәддинә јетишсин. Бу саһәдә динин ҝөстәришләриндән кәнара чыхараг, ифрата вармаг ҹаиз дејил.

Суал: Бағышланмајан ҝүнаһ вармы?
Ҹаваб: «Зумәр» сурәсинин 53-ҹү ајәсиндә бујурулур: «Де ки, еј мәним өзләринә зүлм етмәкдә һәдди ашмыш бәндәләрим! Аллаһын рәһминдән үмидсиз олмајын. Аллаһ бүтүн ҝүнаһлары бағышлајар. Һәгигәтән, О, бағышлајан вә рәһм едәндир!».
Бу ајәнин назил олма сәбәби кими, бәзи тәфсирчиләр Вәһшинин дастаныны ҝөстәрирләр. Вәһши һәзрәт Пејғәмбәрин (с) әмиси Һәмзәнин гатилидир. Өзүнү һәр заман Пејғәмбәрә (с) сипәр етмиш Һәмзә, Вәһши тәрәфиндән намәрдликлә гәтлә јетирилмишди.
Заман кечди. Ислам гүдрәтләнди. Вәһши дә Ислам динини гәбул етмәк гәрарына ҝәлди. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) «Әмим Һәмзәни неҹә өлдүрдүн» сорушду. Вәһши һәмин сәһнәни тәсвир етдији заман, Һәзрәт (с) бәрк ағлајырды. Амма Вәһшинин төвбәси гәбул олду. Һәзрәт (с) она бујурду: «Мәним ҝөзүмә ҝөрүнмә, сәнә баха билмирәм». Вәһши Шам истигамәтиндә ҝедиб, бир даһа ҝөзә ҝөрүнмәди.
Һәзрәтдән (с) сорушдулар ки, бу ајә тәкзә Вәһшијә аиддир, јохса һамыја? Пејғәмбәр, «һамыја!» -дејә ҹаваб верди.

Суал: «Исрафилин суру» нәдир?
Ҹаваб: «Зумәр» сурәсинин 68-ҹи ајәсиндә бујурулур: «Сур чалынаҹаг, Аллаһын истәдији кимсәләрдән башга, дәрһал һамы өләҹәк. Сонра бир даһа чалынан кими, онлар галхыб мүнтәзир олаҹаглар!».
Неҹә ола биләр ки, сәс далғалары бүтүн дүнјаны бүрүјә? Бир һалда ки сәс сүрәти санијәдә 240 метри ашмыр, бир Сурун сәси бүтүн јер үзүнә неҹә јајыла биләр?
Рәвајәтләрә әсасланараг дејә биләрик ки, Сур ади бир шејпур дејилдир: Имам Зејнәлабидин (ә) бујурур: «Сур бөјүк бир бујнуздур. Јерә јөнәлмиш ашағы уҹла сәмаја јөнәлмиш јухары уҹ једдинҹи гатынадәкдир. Онун үзәриндә руһларын сајы гәдәр дәлик вардыр». Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: «Сур нурдан олан бир бујнуздур вә үзәриндә руһларын сајы гәдәр дәлик вардыр» .
Сурун нурдан олмасы, бу сәсин сүрәтинин санијәдә 300.000 км ишыг сүртиндән чох олмасына бир ишарәдир.

Суал: Өзүнү ислаһ етмәмиш инсан, башгаларыны ислаһ едә биләрми?
Ҹаваб: Ислам дини өз ардыҹылларыны ҹәмијјәтин ислаһына чағырыр. Үмумијјәтлә, мүәјјән бир јола бағланмыш инсан, фитри олараг башгаларыны да бу јолда ҝөрмәк истәјир. Амма бу ишдә һеч дә һамы мүвәффәг дејилдир.
Гурани-кәримдә «Аллаһа тәрәф чағырын»-дејә әмр олунур вә бу чағырышын програмы тәгдим олунур. «Фуссиләт» сурәсинин 33-36-ҹы ајәләринә әсасән, тәфсирчиләр Аллаһа тәрәф чағырышын дөрд мәрһәләсини гејд едирләр:
1. Дәвәт едәнләр иман вә әмәл бахымындан өзләрини ислаһ етмәлидирләр;
2. Писликләр јахышлыгла арадан галдырылмалыдыр;
3. Әхлаг гајдаларына әмәл олунмалыдыр;
4. Манеәләр арадан галдырылмалы, шејтанын вәсвәсәләри илә мүбаризә апарылмалыдыр.
«Нурус-сәгәлејн»дә охујуруг: «Аллаһ-тәала өз пејғәмбәринә бујурур ки, јахшылыгла пислик ејни дејилдир, пислији ән јахшы үсулла арадан галдыр. Јәни сәнә пислик едәнләрә јахшылыгла ҹаваб вер. Бу һалда дүшмән сәмими доста чевриләр» .

Суал: Һәзрәт Мәһәммәд (с) Исламдан әввәл һансы диндә иди?
Ҹаваб: Һәзрәт Пејғәмбәрин һәјат тарихчәсиндә апарылан арашдырмалар сүбут едир ки, Исламдан әввәл Мәккә әһли бүтпәрәст олса да, Һәзрәт јалныз бир олан Аллаһа етигад етмишдир.
Тәфсирчиләр арасында Һәзрәтин (с) һансы диндә олмасы барәдә мүхтәлиф рәјләр олса да, ән мәнтиги нәзәр будур ки, Ислам она назил оланадәк, Рәсуләллаһ (с) Аллаһын јалныз онун үчүн мүәјјәнләшдирдији бир програма әмәл етмишдир.
«Нәһҹүл-бәлағә»дә бујурулур: «Аллаһ-тәала Мәһәммәд (с) сүддән ајрылан замандан башлајараг, ән әзәмәтли мәләји илә ону доғру јол вә доғру әхлага сөвг етмишдир».
Əлламә Мәҹлиси рәвајәтләрә әсасланараг билдирир ки, һәзрәт Мәһәммәд (с) пејғәмбәрликдән әввәл дә пејғәмбәрлик мәгамында олмушдур. Даим мәләкләрин сәсини ешитмиш, јухуларындан илһам алмышдыр.
Белә ки, гәтијјәтлә дејә биләрик ки, һәзрәт Пејғәмбәр (с) Ислам гәдәрки дөврдә нә мәсиһи, нә дә јәһуди дининдә олмамышдыр.

Суал: Иманын һансы мәрһәләләри вардыр?
Ҹаваб: Истәр елм, истәрсә дә һәгигәтә тәзим руһу мәнасында иманын дәрәҹәләри вардыр. «Фәтһ» сурәсинин 4-ҹү ајәсиндә бујурулур: «Мөминләрин иманы үстүнә иман артырмаг үчүн онларын үрәкләринә өз дәрҝаһындан хәтирҹәмлик, раһатлыг вә мәнәви мөһкәмлик ҝөндәрән Одур». Имам Садиг (ә) бујурур: «Иманын он дәрәҹәси вардыр. Нәрдиван кими пиллә-пиллә уҹалыр» («Биһарул-әнвар», 69-ҹу ҹилд, сәһ.165.)
Гурани-кәримдә бујурулур ки, Аллаһ-тәала һәр бир инсаны онун гүввәси һәддиндә сорғуја чәкир. Демәк, иман дәрәҹәси ашағы олан инсанларын сорғусу даһа јүнҝүл кечәҹәкдир. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) вә онун Әһли-бејтиндән нәгл олунмуш һәдисләрдә иман сәвијјәси ашағы олан инсанлары гынамамаг төвсијә олунур. Амма дејиләнләрдән белә нәтиҹә чыхармаг јанлыш олар ки, тамам имансыз ‒ кафир инсанлара сорғу јохдур. Иман бүтүн бәшәријјәтин фитрәтинә мәхсус олан бир сифәтдир. Сорғудан ҝәзәштләр исә, бирбаш инсанларын истедады илә бағлыдыр. Атәшин Ибраһимә ҝүлзара дөндүјүнү ҝөрән Нәмруд, Аллаһын гүдрәти гаршысында гурбан кәсир. Амма јенә дә дүнјәви мәгамыны итирмәк горхусундан, ашкар иман ҝәтирмәјиб кафирләрдән олур.

Суал: Иман ешгдир, јохса ағылын дәрки?
Ҹаваб: Гурани-кәримин «Һүҹәрат» сурәсинин 7-ҹи ајәсиндә бујурулур: «...Аллаһ сизә иманы севдирмиш, ону, үрәкләриниздә сүсләмиш күфрә, аси олмаға гаршы нифрәт ојатмышдыр».
Адәтән, инсанлар һәгигәтин гәбулу үчүн дәлил-сүбут истәјирләр. Белә бир истәк тәбиидир вә Ислам тәрәфиндән инкар олунмур. Амма инсан гәбул етдији һәгигәти севмәјә дә биләр. Имам Садиг (ә) бујурур: «Иман, севҝи вә нифрәтдән башга бир шеј дејил» бујурур.
Имам Багир (ә) бујурур: «Дин мәһәббәт, мәһәббәт исә диндир».
Тәсадүфү дејилдир ки, каинатын објектив низамлы гурулушуну дәриндән мүталиә едән астроном Аллаһын варлығыны тәсдигләдији һалда, ибадәт етмәјә дә биләр. Әксинә, бу дәлилләрдән тамами илә хәбәрсиз, јалныз фитрәтинин сәсини динләмәклә иман ҝәтирмиш савадсыз чобан, һеч бир шәкк-шүбһәјә јол вермәдән Аллаһына ибадәт едир!