"Украјна" сөзү кәнарында, һашијәсиндә (сәрһәд өлкәси) мәнасыны билдирир. Башга өлкәләрин һашијәсиндә јерләшмиш Украјнаны бәзиләри бу өлкәләрин бир һиссәси һесаб едир. 17, 18-ҹи әсрләрдә Украјна Русија вә Австрја-Маҹарыстан арасында бөлүнүб. 20-ҹи әсрдә гыса бир дөвр истисна олмагла Советләр Бирлијинин тәркибинә дахил олуб. Украјна әсрләр боју империјаларын һашијәсиндә јерләшиб.
Украјна һаггында јазынын мүәллифи белә хатырлајыр: Атам 1912-ҹи илдә Украјнада анадан олуб. Онун анадан олдуғу Ужгород шәһәри Австрја-Маҹарыстанын табечилијиндә олуб. Атамын 10 јашы оланда шәһәрин сәрһәдләри шәргә доғру бир нечә километр дәјишиб. Атам једди дилдә (мари, румын, словак, полјак, украјна, рус вә једиш) данышыр. Мән атамын биликләриндән чох тәсирләнмишәм. Әлбәттә ки, бөјүјәндән сонра баша дүшдүм ки, о һәр дилдән мүәјјән гәдәр билир. Атамын дүнјаја ҝәлдији шәһәр һазырда Словакијаја аиддир. Бу шәһәр Полшадан 50, Маҹарыстандан 30, Румынијадан 90 км. аралыдыр. Атам јаша доландан сонра сәрһәдләрдә бөјүк дәјишиклик баш вериб. Онун аз да олса билдији дилләр чох лазым ҝәлиб. О заман һеч ким ҝәләҹәклә бағлы прогноз верә билмәзди. Сәрһәдләр сүрәтлә дәјиширди. Алманија 1941-ҹи илдә Авропаны дәјишәнә гәдәр атамын јашајыш јери мүхтәлиф өлкәләрин әһатәсиндә галыб. Үч ил сонра руслар сәрһәдләри јенидән дәјишди. Дүнјанын һеч бир өлкәси Украјна кими империјаларын тәзиги алтында олмајыб. Бир заман бу өлкә Сталинлә Һитлер арасында ән мүбаһисәли нөгтә олуб. Аҹлыг, гәтлиам Украјна тарихиндә јер алыб. 20-ҹи әсрдә һеч бир Авропа өлкәси Украјна гәдәр әзаб чәкмәјиб. 1014-1945-ҹи илләрдә Украјна ҹәһәннәм һәјаты јашајыб. "
Украјна јенә дә тәзигләр алтындадыр. Бу өлкә нәфәс алмаг үчүн пәнҹәрә ахтарыр. Русија вә Авропанын гаршыдурмасы Украјна үзәриндә көкләниб. Һазырда Украјна мүстәгилдир вә бу мүстәгиллији 18 илдир газаныб. Украјна тарихиндә бу мүстәгиллик дөврүнү ән узун мүстәгиллик сајмаг олар. Өлкә әһалиси бу мүстәгиллијә чох һәссасдыр. Инсанлара елә ҝәлир ки, һөкмән һансыса империјанын һимајәсиндә јашаја биләрләр. Гәрб Украјнаны өзүнә тәрәф чәкир, руслар Украјна үзәриндә нәзарәти әлдә сахламаг истәјир. Украјналылар азад олмаг истәсәләр дә гуру азадлыгла разы дејилләр. Украјналыларын чоху Авропаја мејиллидир. Сијасәтчиләр исә икили сијасәт апармағы, ики гүввә арасында баланслашмыш сијасәт јүрүтмәји мүнасиб сајырлар. Украјна руслар үчүн дә мүһүмдүр. Русијанын милли тәһлүкәсизлији Украјна илә шәртләниб. Шотландија Британија, Техас АБШ үчүн неҹә әһәмијјәтлидирсә Украјна да Русија үчүн әһәмијјәт дашыјыр. Ҹоғрафи шәраитдә Украјнанын әрази бүтөвлүјү үчүн мүнасиб дејил.
Стратежи бахымдан Украјна Русијанын форпосту сајылыр. Украјнада ән бөјүк милли азлыг руслардыр. Украјнанын шәргиндә дағлар Русија илә һәмсәрһәддир. Дағлар мәнтәгәјә нүфузу чәтинләшдирсә дә, мүмкүнсүз етмир. Украјна гәрбин тәсири алтына кечсә онун ҹәнубу вә Беларусија Полшадан ҹәнубадәк 2000 км. узунлугда Русијанын сәрһәдди гаршысында дајанаҹаг.
Украјна Кремл үчүн милли тәһлүкәсизлик мәсәләсидир. Гәрб исә Русијаны мәғлуб етмәк үчүн Украјна үзәриндә нәзарәтә ҹан атыр. Неҹә ки, алманлар икинҹи дүнја мүһарибәсиндә буна чалышырдылар. АБШ вә Гәрб өлкәләри Русија илә һәрби гаршыдурмаја һазыр дејил. Украјна бу өлкәләр үчүн о гәдәр дә дәјәрли сајылмыр. Амма Москва үчүн Украјна һәјати әһәмијјәт кәсб едир. 1941-ҹи илдә алманлар бүтүн Авропаны ишғал етди. Амма Һитлер Русијада долашды. Рәгибин планлары Москваја ајдын олмадығындан руслар Украјнадан асанлыгла әл чәкмәјәҹәк.
Даһа мүһүм нөгтә одур ки, руслар Украјна васитәсилә Гара Дәнизә чыхыр. Севастопола нәзарәт Русијаја бөјүк һәрби үстүнлүк верир. Авропаја енержи нәглиндә әсас јоллардан бири бу мәнтәгәдән кечир. Русијанын енержи ресурслары она Украјна вә башга өлкәләр үзәриндә нәзарәти сахламаг имканы верир. Бу сәбәбдән Москва 2004-ҹү илдә Украјнада нарынҹы ингилаба ҹидди диггәт ајырырды. Советләр Бирлији дағыландан сонра Украјнада һакимијјәтә ҝәлән дөвләтләр Москва илә һәмкарлыг едиб. 2004-ҹү ил сечкиләриндә Русија мејилли Јанукович галиб ҝәлди. Мүхалифләрсә сечки сахтакарлығындан данышдылар. Мүхалифләр күчәјә ахышды вә Јанукович истефа вермәјә мәҹбур олду. Һакимијјәт гәрбпәрәстләрин әлинә кечди. Бу һадисәјә ҝөрә Москва гәрби иттиһам едирди. Ингилабын ҸИА вә МИ-6 кәшфијјат гурумлары тәрәфиндән һәјата кечирилдији иддиа олунурду. Онлар гејри-дөвләт тәшкилатлары, сијаси партијалара грантлар вермәклә онлары ајаға галдырдылар. АБШ вә Авропадан Украјнаја пул ахдығы кимсәдә шүбһә доғурмур. Путин Украјнада ҝедишаты дәјишмәк үчүн алты ил чалышды. 2010-ҹу илдә Јанукович президент сечилди. Руслар тәһлүкәнин өтүшдүјүнү дүшүнүрдү. Онларын нәзәринҹә, Ираг вә Әфганысданда батаглыға дүшмүш АБШ Украјнаја диггәт ајыра билмәзди. Алманлар 2008-ҹи ил игтисади бөһранындан сонра Москваја јахынлашдылар. Рус олигархлары украјналыларла әмәкдашлыг едиб, сечкијә нәзарәти әлә алырдылар. Украјнада сијасиләрин рус ганады ҝүҹләнди вә гәрб бир нөв үмидини итирди. Авропа Бирлијинин јашадығы проблемләр Украјнаја диггәт ајырмаға имкан вермәди. Украјнаны Авропа Бирлијинин үзвү ҝөрмәк истәсәләр дә буну һәјата кечирмәк асан дејилди.
Бир чох өлкәләрдә Авропа Бирлијинә үзвүлүк мәсәләси мүбаһисәли мәсәләләрдәндир. Апарыҹы сијасәтчиләр вә игтисатчылар буна мараглы ҝөрүнсә дә, ашағы тәбәгә бу үзвүлүјү сәмәрәсиз сајыр. Украјнада Авропа Бирлијинә үзвүлүк мәсәләсинә реҝионларын мүнасибәти фәрглидир. Өлкәнин шәрги Русијаја, гәрб һиссәнин үчдә бири гәрбә мејиллидир. Өлкәнин мәркәзиндә дә фәргли фикирләр вар. Дил фәргләри дә тәсирсиз галмајыб. Украјна диллиләр гәрбдә, рус диллиләр шәргдә јашајыр. Бу фәрг 2010-ҹу ил сечкиләриндә өзүнү ҝөстәрди. Јанукович өлкәнин шәргиндә әксәр сәсләрә саһиб олду. Гәрбдә исә Тимошенко өндә ҝедирди.
Нәзәрдән кечирилән нөгтәләрдән ајдын олур ки, Украјна үчүн балансланмыш сијасәт мүнасибдир. Јанукович һазырда Авропа илә Русија арасында баланс јаратмаға чалышыр. Украјна Авропа Бирлијинә гошулса да, гошулмаса да өлкә дахилиндә вәзијјәт ҝәрҝиндир. Украјна һазырда НАТО-ја намизәдләр сырасындан чыхыб.
Киевдә тәләбә ҝәнҹләрлә апарылан сөһбәтләрдән ајдын олур ки, онларын үч мәгсәди вар: Украјнанын мүстәгиллији, Авропа Бирлијинә гошулмаг, Украјнадан мүһаҹирәт. Ҝәнҹлик арасында ҹидди парчаланма вар. Һазырда гәрбпәрәстләр фәал ҝөрүнүр. Бәзиләри өз һәјатыны, бәзиләри Украјнаны гурмаг барәдә дүшүнүр. Гәрбпәрәстләрин әксәри Украјнанын гәрбиндә јашајанлардыр. Шәргдә исә сәнаје мәркәзләри јерләшиб. Онлар өлкәни тәрк етмәк истәмир, чүнки мәшғулијјәтләри вар. Онларын истеһсал етдијини Русија алыр. Шәрг һиссәдә јашајанлар горхур ки, Авропа истеһсалы милли истеһсалы сәһнәдән чыхарсын. Украјнанын шәргиндә јашајанлар Сталин репрессијаларыны унутмајыб. Онлар Брежнев һөкумәтини дә јахшы хатырлајыр. Бу инсанларда Русијаја гаршы носталжи мүшаһидә олунур.
Һадисәләрә олигархларын да тәсири бөјүкдүр. Онлар өлкәнин мүһәррики сајылыр. Украјнаны Русијаја бағлајан да олигархлардыр. Онлар Русијаја чох бағлыдырлар. Онлара империјаја гајытмаг јох, Русија илә мүнасибәтләри горумаг истәјирләр. Москванын исә әсас мәгсәди рәгибләрин бу өлкәјә саһиб олмамасыдыр. Онлар Украјнанын мүстәгиллијини әлиндән алмаг фикриндә дејил. Нә гәдәр ки, газ борулары бу өлкәдән кечир, Москваја гаршы тәһлүкә јохдур, руслар Украјнанын мүстәгиллијинә гаршы чыхмајаҹаг. Бунунла јанашы киминсә Украјнаја саһиб олмасы Москва үчүн дөзүлмәздир.
Nur-az.com
