Инсанларын өз психоложи сағламлыгларына мүнасибәтдә ниҝаранчылыгларынын артмасы ҝерчәкликдир. Әксәријјәт мәним бу иддиамы тәәҹҹүблә гаршыласа да, Америкада хәстәхана чарпајыларынын јарыдан чохуну руһи хәстәләр тутур. Онлар мәҹбури сурәтдә тәбии һәјатдан вә ҹәмијјәтдән ајрылмышлар. Онларын аиләләри дә әзаб ичиндәдир. Аиләдә јери олан инсандан узаг дүшмәк чох үзүҹүдүр
Мүхтәлиф бүдҹәләрдән руһи хәстәләрин сахланмасы вә мүалиҹәси үчүн ајрылмыш вәсаитләрин һәҹми инсаны һејрәтә ҝәтирир. Бу саһәдә мүтәхәссисләрә олан еһтијаҹ да чох бөјүкдүр. Һазырда бу саһәдә чалышан мүтәхәссисләр ујғун еһтијаҹын јалныз он фаизини тәшкил едир. Әҝәр Америкадакы бүтүн һәкимләр, психологлар, иҹтимаи фәаллар, гәјјумлар бу ишә гошуларса, јенә дә еһтијаҹ өдәнмәз. Бу сај ҹәмијјәтин еһтијаҹына ҹаваб вермир вә мүалиҹә үчүн лазым олан үсулларын тәлими чох вахт апарыр. Психи хәстәләр тәрәфиндән баш верән фаҹиәләр, башгаларына јетирилмиш физики хәсарәтләр, онларын һәдди ашмыш түндмәҹазлыглары чох кәдәрләндириҹидир. Бу һәгигәтләри һамы билир. Амма ҝүнбәҝүн сајы артан бу хәстәләрә көмәк едә билирикми? Бу суала белә ҹаваб вермәк олар ки, ујғун проблемләрин сәбәбләрини арадан галдырмалыјыг.
Мән өз ишимә јашлы руһи хәстәләрин мүалиҹәси илә башладым. Вар ҝүҹүмлә чалышсам да, хәстә имкан дахилиндә мәнимлә һәмкарлыг етсә дә, нәтиҹәләр чох ҹүзи вә пәришанедиҹи олду. Ушагларын мүалиҹәсинә башладым. Чүнки онлар мүалиҹәләрә даһа јахшы реаксија верирдиләр. Онларын сағалма шансы даһа бөјүк иди. Бәли, нәтиҹәләр севиндириҹи иди.
Əлбәттә ки, психи сағламлығын шәртләри ҝениш бәһсдир. Амма әксәријјәт бу фикирдәдир ки, ушаг јашларында формалашмыш руһи гүсурлар аһыл јашларда чох чәтин мүалиҹә едилир. Истәнилән бир дәјишиклик узун вахт тәләб едир вә чох чәтинликлә әлдә олунур. Доғрудур, дәјишиклик еһтимал олунур, амма бу еһтимал чох ҹүзидир. Әксәр вахт ән дәгиг мүалиҹәләр уғурсузлуға дүчар олур.
Бир һалда ки, инсанын шәхсијјәти онун ушаглыг дөврү јашамаларынын тәсири алтындадыр, демәк, шәхсијјәт һәмин дөврдән башлајараг нәзарәтә алынмалыдыр. Әксәр мүтәхәссисләр бу мәсәләни гәбул етсәләр дә, валидејнләрә көмәк үчүн чох аз чалышырлар. Сон онилликләр әрзиндә ҝиҝијена вә санитарија саһәләриндә бөјүк тәрәгги мүшаһидә едилмишдир. Һамилә гадынларын сағламлығына нәзарәт ҹәмијјәтдә ади һал алмышдыр. Ушаглара дүзҝүн нәзарәт, мүхтәлиф хәстәликләрә гаршы апарылан пејвәндләр, дөври шәкилдә тәшкил олунан мүајинәләр ҝүнүн зәрурәтләринә чеврилмишдир. Артыг һамыја ајдындыр ки, ушаг јашларында хәстәлијин гаршысыны алмаг вә ону там мүалиҹә етмәк даһа асан олур.
Мәни ән чох тәәҹҹүбләндирән будур ки, физики сағламлыға бир бу гәдәр фикир верилдији һалда, демәк олар ки, ушагларын руһи сағламлығы унудулмушдур. Тәәссүф ки, бу саһәдә ја һеч бир иш ҝөрүлмүр, ја да ағыр руһи хәстәләр мүалиҹә олунур. Үмид едирәм ки, нә вахтса мүтәхәссисләр бу саһәдә өз һазырлыгларыны елан едәҹәкләр. Һал-һазырда исә бу мәсулијјәтли иш валидејнләрин өһдәсинә бурахылмышдыр.
Тәбабәтлә мәшғул олдуғум илләр әрзиндә өз өвладынын хошбәхтлијини истәјән, амма бу саһәдә мәлуматсызлыгдан әзијјәт чәкән валидејнләрлә чох растлашмышам. Чох вахт онлар һәјатларына көлҝә салмыш тәәссүбләрин ҝүнаһсыз гурбанына чеврилирләр. Бу инсанлар өзүнү мәлуматлы ҝөстәрән, әслиндә исә һәгигәтдән там хәбәрсиз оланларын нәсиһәтләринә гулаг асырлар. Әтрафдан һеч бир көмәк олмадыгда вә етибарлы мәнбәјә әл чатмадыгда инсанлар будагдан-будаға ҝәзән ағылларыны динләјирләр. Бу китаб өвладларынын психоложи дурумундакы проблемләри һәлл етмәкдә чәтинлик чәкән валидејнләрә көмәк үчүн онлары психолоҝијанын ән сон наилијјәтләри илә таныш едир.
Şиддәтли вә зәиф руһи сарсынтылар чохдур. Онларын бәзиләри адиләшиб вә һәр ҝүн гаршымыза чыхыр. Бәзи сарсынтылар исә ҹидди сәбәбләрдән гајнагланыр. Ади руһи сарсынтылар һәр ҝүн растлаша биләҹәјимиз бөһранлардан ибарәтдир. Бу чәтинликләрә мүнасибәтдә дүзҝүн мөвге тутуларса, нәинки проблем һәлл олар, һәтта даһа чәтин проблемләрә мүгавимәт гүввәси артар. Проблемә јанлыш мүнасибәт ади чәтинлији мүрәккәб чәтинлијә чевирир. Мәним фикримҹә, бу ишдә әксәр валидејнләр сәһвә јол верирләр. Чүнки онлар өз өвладларынын тәфәккүр вә тәсәввүрләрини дүзҝүн анламырлар.
Доктор Ли Салк
Nur-az.com
