Ағры-аҹылы вә ширин хатирәләрлә долу олан һәјат инсанын гыса өмрүнү әһатә едир. О һәр ҹүр чәтинликлә гаршылашыр вә бу инкар олунмаз һәгигәт әсасында да инсанын һәјаты даим чәтинликдә вә ја асајишдә олур.
Биз һәјатын ганунларыны үрәјимиз истәдији кими дәјишә билмәрик, лакин һәјатла јахындан таныш олдугдан сонра, јашадығымыз дүнјада бизи әһатә едән варлыглара мүсбәт мүнасибәт бәсләјиб орада мөвҹуд олан вә һәр биринин өз әсрарәнҝиз сирр вә ҝөзәллији олан мәхлугата гаршы јөнәлән мәнфи мүнасибәтләри арадан галдыра биләрик.
Јахуд әксинә олараг варлыгларын ҝөзәлликләрини унудуб диггәтимизи онларын мәнфи хүсусијјәтләринә дә ҹәлб едә биләрик. Бир сөзлә һәр бир инсан өз тәрзи-тәфәккүрүнү истәдији истигамәтә јөнәлдиб дүнјаны өз истәдији рәнҝә бојаја биләр.
Һәјатда гаршымыза чыхан манеәләри арадан галдырмаға һазыр олмалы вә һәр шејдән әввәл сојугганлығымызы горујуб сахламалыјыг. Әкс тәгдирдә ағыр хәсарәтләрлә гаршылашыб, бир чох һалларда һәтта мәһв олуб арадан ҝедә биләрик.
Бәзиләри белә бир фикирдәдирләр ки, әҝәр дүнјада баш верән һадисәләр бир гәдәр фәргли һәјата кечсәјди, сәадәтә говушар вә хошбәхт олардылар. Һалбуки, онларын бәдбәхтчилик вә мүвәффәгијјәтсизликләри һадисәләрин баш вермәсиндән дејил, онлара олан бахыш вә мүнасибәтләриндән асылыдыр. Белә ки, хариҹи амилләрин гојдуғу тәсирләри истәнилән кими дәјишиб уғур газанмаг олар.
Мәшһур јазычылардан бири јазыр: "Фикримиз наразылыг чәрчивәсиндән кәнара чыхмајыр. Һансы шәраит вә һансы вәзијјәтдә олуругса-олаг, даим ҝилејләнир вә өз наразылығымызы билдиририк. Инсан елә бир варлыгдыр ки, нә гәдәр ки ҹисми вә ја руһи чатышмазлығы вар даим нәсә истәјир вә нәјинсә арзусунда олур. Бәзән һәтта нә истәдијимизи белә билмәјирик вә белә фикирләширик ки, башглары хошбәхтдир вә бунун үчүн дә дахилән әзаб-әзијјәт чәкир вә онлара һәсәд апарырыг. Вүҹудумуз шылтаг вә ағлаған ушаг тәк бир ан да олсун бизи раһат бурахмајыр вә биз јалныз о заман раһатлыг тапа билирик ки, бу шылтаг ушағы һәгигәти ҝөрмәјә вадар едәк. Писликдән савајы бир шеј ҝөрмәјән бу ушағын ҝөзләрини ачыб она ҝөзәлликләри ҝөстәрмәлијик. О, билмәлидир ки, һәјат бағында јалныз ҝөрәнләр ҝүл дәрә биләр, ҝөрмәјәнләр исә өзләрини тиканлы коллара атарлар. Әҝәр һөвсәләсизлик вә бәдбинлији кәнара гојуб һәр шејә олдуғу кими нәзәр саларыгса, ҝөрәрик ки, бүтүн дөврләрдә һәтта хејирлә шәр билинмәјән вә даим тәһлүкә гаршысында олдуғумуз, јашадығымыз һал-һазырки заманда белә, һәлә дә һәјат өз бағында ҝөзәллији илә валеһ едән ҝүлләри ҝөрмәјә гадир оланлары өзүнә ҹәлб едир.
Инсанын тәрзи-тәфәккүрү онун хошбәхтлијинә бөјүк тәсир ҝөстәрир вә бу, инсанын сәадәтә чатмасына сәбәб олан ән башлыҹа амилдир. Һәр һансы бир гејри-ади һадисә, даим зүлмәт вә гаранлыға гапылан бир шәхс үчүн дөзүлмәз һала вә һәлл олунмаз бир мәсәләјә чеврилир. Лакин һәјата үмид ҝөзү илә бахан вә бәдбинликдән узаг олан шәхсләр гаршылашдыглары бүтүн чәтинликләрин мүгабилиндә мүгавимәт ҝөстәрир, сәбир вә тәмкинликлә дүшдүјү бөһрандан чыхмаға гадир олур.
Öзләрини бәдбәхчилијә дүчар едән шәхсләр исә өмүрләрини-ҝүнләрини ган-гарачылыг вә изтираб ичиндә кечирәрләр. Онлар гаршылашдыглары чәтинликләрин арадан галдырылмасында нә гәдәр сәј ҝөстәрсәләр дә өз сәј вә зәһмәтләрини һәдәрә вермиш олурлар вә ејни заманда јашадыглары дүнјада онлары әһатә едән ҝөзәлликләрдән хәбәрсиз галмыш олурлар.
Алимләрдән бири дејир: "Дүнја инсанла гаршылыглы олараг мүамилә едир. Әҝәр үзүнә ҝүләриксә ҝүләҹәк, јох әҝәр она гаршы кин-күдурәтли оларыгса, о да бизә гаршы еләҹә гаш-габаглы олаҹагдыр. Әҝәр фикир вә дүшүнҹәдә оларсынызса, алимләрлә үнсијјәтдә олаҹаг, әҝәр сәмими вә меһрибан оларсынызса әтрафыныздакылар да сизләри севәҹәк вә гәлбләрини сизә ачаҹаглар".
Гаршылашдығымыз чәтинликләр заһирдә ағрылы-аҹылы олса да, инсанын тәрзи-тәфәккүрүнә вә психолоҝијасына мүсбәт тәсир ҝөстәрир. Белә ки, инсанын руһијјәси чәтинликләрлә гаршылашдыгҹа даһа чох тәҹәлли едә билир вә мәһз белә бир шәраитдә инсанын руһ вә шүуру тәкамүлә доғру һәрәкәт едир.Â
Бәдбинлијин вердији зәрәрләр
"Бәдбинлик", үмидсизлик вә накамлыг нәтиҹәсиндә мејдана ҝәлән олдугҹа горхулу бир руһи хәстәликдир. Инсанын шәхсијјәтинә мәһведиҹи тәсир бағышлајан бу мәнфи хүсусијјәт даим она мәнәви әзаб верир. Бир чох һалларда изтираб вә ниҝаранчылыглардан мејдана ҝәлән бу хүсусијјәт инсанын дахилиндә бәзи ҹидди дәјишикләрин мејдана ҝәлмәсинә сәбәб олур.
Гејд олунан сәбәбләр үзүндән инсанын гәлбиндә көк атан бу хүсусијјәт өз мәнфи тәсирини онун тәрзи-тәфәккүрүндә ҝөстәрир.
Руһу бәдбинлик хәстәлијинә дүчар олан шәхсләр нәинки јарадылышын ҝөзәллијини дәрк етмир, һәтта өз хошбәхтлијини белә әлдән верир. Башгалары барәдә мәнфи фикирдә олдуглары үчүн онларын ҝөрдүкләри ишләрә даим ирад тутур вә јалныш тәсәввүрә малик олурлар. Мәнфи руһијјәјә јијәләнән бу шәхсләр адәтән мүсбәт хүсусијјәтә малик олмурлар. Даим јанлыш тәсәввүрләри илә өзләринә чәтинлик јарадырлар вә бәзән зеһнләрини һеч вахт гаршылашмајаҹаглары мәсәләләрлә мәшғул едиб өзләрини тәләф едирләр.
Јүксәк әһвал-руһијјәјә малик олан вә бир ан да олсун өз үмидләрини үзмәјән шәхсләр әтрафындакылара руһијјә вериб, онлара мәнәви дајаг олдуглары кими, бәдбин инсанлар да үнсијјәтдә олдуглары шәхсләри өз әмәл вә дедији сөзләрлә изтираб вә ниҝаранчылыға салыр вә онлары ҝәләҹәјә ишыг сачан үмид чырағындан мәһрум едирләр. Бәдбинлик јалныз руһа дејил, ҹисмә дә мәнфи тәсир ҝөстәрир вә бир чох хәстәликләрин мүалиҹәсиндә бөјүк манеәләр јарадыр. Мәшһур тибб мүтәхәссисләриндән бири дејир: "Һамы вә һәр шејлә мүхалиф олан шәхсләрин мүалиҹәси интиһар гәсдиндә олараг өзүнү дәнизә атан шәхси хилас етмәкдән даһа чәтиндир. Даим наразы вә һәјәҹан ичиндә јашајан шәхсә дәрман вермәк гајнар зејтун јағына су төкмәк кими бир шејдир. Чүнки, истифадә олунан дәрманын мүсбәт тәсир ҝөстәрмәси үчүн илк нөвбәдә хәстәнин өзүнә вә башгаларына етимад бәсләмәси, јүксәк әһвал-руһијәјә јијәләнмәси вә өзүнү идарә едә билмәси лазымдыр.
Бәзи бәдбин инсанларын һамыдан узаглашараг һеч кимлә үнсијјәтдә олмадыгларыны мүшаһидә едирик. Белә бир хошаҝәлмәз адәтә вәрдиш етмәклә онлар өз истедад вә баҹарыгларынын гаршысыны алмыш олурлар вә нәтиҹәдә зүлмәт вә гаранлыг бир һәјата дүчар олурлар. Интиһара сәбәб олан ән башлыҹа амилләрдән бири дә мәһз бәдбинлијин инсанын руһ вә фикринә һаким олмасыдыр.
Ҹәмијјәтә нәзәр салдыгда бунун шаһиди олуруг ки, ҹамаатын бир-бирләринә дедикләри сөзләр бир чох һалларда бәдҝүманлыгдан ирәли ҝәлмишдир. Мүгајисә етмәк баҹарыгларынын зәиф олмасына бахмајараг, һәгигәти үзә чыхарыб јәгинлик һасил етмәдән гәти нәзәр верирләр вә бир чох һалларда ҹидди чәтинликләрлә үзләширләр. Бәзән онларын шәхси-гәрәзликләри әмәл вә дедикләри сөзләрдән бәлли олур.
Мәһз бу бөјүк ејиб етимадын арадан ҝетмәсинә, достлуг вә сәмимијјәтин зәифләјәрәк әхлаг вә руһијјәјә хәләл ҝәтирмәсинә сәбәб олур.
Зәрәри фәрд вә ҹәмијјәт үчүн арадан галдырылмаз олан бәзи әдавәт вә дүшмәнчиликләр јанлыш тәсәввүр вә ҝүманлардан ирәли ҝәлир. Бәдбинлик ҹәмијјәтин мүхтәлиф тәбәгәләринә, һәтта алим вә философлара белә өз тәсирини ҝөстәрир. Тарих боју мүхтәлиф дөврләрдә, бүтүн ҹәмијјәтләрдә алим вә мүтәфәккирләр мејдана ҝәлмиш вә бәдбинлик үзүндән јанлыш тәрзи-тәфәккүрә јијәләнмишләр. Өз елм вә мәлуматларындан истифадә едәрәк бәшәријјәтә хидмәт етмәк әвәзинә, јарадылыш аләминә ејиб вә нөгсанлар тутараг һеч бир әсасы олмајан нәзәријјәләр ирәли сүрмүшләр вә нәтиҹәдә инсанларын тәрзи-тәфәккүрүнә ағыр зәрбә вурараг онлара јијәләндикләри әхлаг вә әгидәјә ҝөрә истеһза етмишләр. Бәдбинлик онларын бәзиләриндә о гәдәр ҝүҹлү олмушдур ки, јер үзүндә әһалинин артмасыны вә мүхтәлиф милләт вә иргләрин мејдана ҝәлмәсини ҹидди тәһлүкә һесаб етмиш вә бунун үчүн дә бу мәсәләнин гаршысыны алмағы зәрури һесаб етмишләр. Онлар һәтта минләрлә ҝүнаһсыз инсанын ганынын төкүлмәсини ади һал һесаб етмиш вә тарих боју јүзләрлә ҹинајәтләрә әл атмышлар. Әҝәр бәшәријјәт онларын тәрзи-тәфәккүрләринә табе олсајды, бу ҝүнләр нә мәдәнијјәтдән, нә дә инкишафдан сөз ачмаг оларды.
"Әбу Әла" адлы олдугҹа бәдбин бир философ һәјаты башдан-ајаға әзаб-әзијјәт һесаб едәрди. Бу бәдбин инсан бәшәријјәтин нәслинин кәсилмәси үчүн евләнмәји өз давамчыларына һарам етмишдир.
Дејиләнләрә ҝөрә, өлүм ајағында оларкән белә вәсијәт етмишдир: Гәбримин үзәринә бу сөзләри јазын: "Бу гәбир атамын мәнә гаршы етдији ҹинајәтин нишанәсидир. Мән исә һеч бир кимсәјә гаршы ҹинајәт етмәдим!"
Nur-az.com
