Истинад етдијимиз Гуран ајәләриндән мәлум олду ки, инсанын сүгутунун әсас амили гәфләтдир вә бу гәфләтин чарәси өзүнә вә Аллаһа диггәтли олмагдыр. О да гејд едилди ки, диггәт Аллаһ, доғру јол вә ахирәтә диггәтдән ибарәтдир. Өзүнү таныјан инсан Аллаһыны да таныјыр. Өз инсани шәхсијјәтинә диггәтсиз олан инсанын Аллаһы танымасы мүмкүнсүздүр. Инсан гәфләтдән гуртулмаг үчүн гәфләти төрәдән амилләрлә таныш олмалыдыр. Демәк, бу амилләри арадан галдырмагла гәфләтдән узаглашмаг олар. Бу мәгсәдә наил олмаг үчүн програм тәртиб етмәк зәруридир.
İшарә едилди ки, диггәтли олмаг үчүн Гуран инсаны дүшүнҹәјә чағырыр. Инсан ҝүндәлик тәфәккүр үчүн програм тәртиб едәрсә, өз диггәтини ҝүҹләдирә биләр. Рәвајәтләрдә бујурулур ки, бир саат тәфәккүр бир илин ибадәтиндән үстүндүр.
Амма инсаны өз шәхсијјәтинә диггәтли едән дүшүнҹә јараныш вә јарадыҹы һаггында олан дүшүнҹәдир. Мәнасыз дүшүнҹәләр инсаны нәинки диггәтли етмир, әксинә, онун диггәтини һәгигәтдән јајындырыр.
Диҝәр мүһүм бир нөгтә тәфәккүрүн давамлы олмасыдыр. Аллаһ, Онун сифәтләри вә фелләри кими мәсәләләр бир анлыг дүшүнҹә илә һәзм олуна билмәз. Һәтта бу һәгигәтләри гаврадыгдан сонра ону унутмаг горхусу да вар. Дүнјанын бәр-бәзәји, ејш-ишрәти илаһи дүшүнҹәләрә гәним кәсилмиш тәһлүкәләрдир. Дәјишкән тәбиәтли тәфәккүрү зәрәрли дүшүнҹәләрдән горумајан инсан нә вахтса әгидәсиндә чаша биләр. Белә тәзаһүрләр дүнјанын ахыр дөврләри үчүн хүсуси илә сәҹијјәви билдирилмишдир. Рәвајәтләрә ҝөрә һәмин дөврүн инсанлары сүбһләр мөмин, ҝеҹәләр исә кафир оларлар. Јәни мүһит мөмин инсаны бир нечә саат әрзиндә кафирә дөндәрмәк ҝүҹүнә маликдир. “Онлар мөмин һалда сүбһү ачар вә кафир һалда ҝеҹәјә чатарлар.” (“Биһарул-әнвар”, 33-ҹү ҹилд.)
Ҹинләр вә шејтансифәт инсанлар ҝеҹә-ҝүндүз пусгуда дуруб инсанын гәфләт һалыны ҝөзләјирләр. Она ҝөрә дә инсан елә дүшүнмәмәлидир ки, бир дәфә дүшүнүб дини һәгигәтләри анламагла иш битир, јох, әсла! Инсан өмрүнүн сон аны, сон нәфәсинәдәк јанылмаг, бүдрәмәк тәһлүкәси илә үзбәүздүр. О, һәр ан инамыны итирмәкдән горхмалы вә илаһи дүшүнҹәни фасиләсиз олараг давам етдирмәлидир.
