Јахуд манатын алын јазысы
Биз чохдандыр ки, ҝәзә билмирик. 2016-ҹы илә дә сүрүнә-сүрүнә гәдәм гојдуг. Тәбии ки, јаланларын мөтәбәр олдуғу, һәгигәтин һәр ҝүн солдуғу өлкәдә нормал аддымламаг чох чәтиндир. Она ҝөрә дә халг олараг сүрүнмәклә мәшғулуг. Амма сүрүнән тәкҹә биз дејилик. Бир вахтлар долларын чијнинә дырмашан манатымыз инди ајаглар алтында галыб.
Узун илләр һөкумәт бизи инандырмаға чалышыб ки, милли валјута зирвәләрдән енмәјәҹәк. Јәни манатын Еверест зирвәсиндән Мариан чөкәклијинә дүшмәјәҹәјинә анд ичмишдиләр. Сән сајдығыны сај, ҝөр нефтин гијмәти нә сајыр. Сән демә, манат о зирвәјә “тәһлүкәсизлик кәмәри” олмадан дырмашыбмыш. Она ҝөрә дә кәллә-мајаллаг олду. Бундан сонра “манатшүнас” һөкумәтимиз ҹәмијјәтә инандырмаға чалышды ки, манат зирвәдән океана дүшсә дә батмајаҹаг. Даһа дәгиг десәк, манатын “үзән мәзәннә”јә кечәҹәјини сөјләдиләр. Амма бир нечә ајдан сонра манат о гәдәр узаға үздү ки, Мәркәзи Банкын “хиласиедиҹи”ләри ону саһилә гајтара билмәдиләр. Беләликлә, манатымыз һеч бир валјутаја гисмәт олмајан талеји јашады.
Бу гәдәр јарытмаз вә јарамаз сијасәтдән сонра һөкумәт јенә дә дилә ҝәлди, 3-ҹү девалвасијанын олмајаҹағыны бәјан етди. Амма реаллыг будур ки, манат һәр ҝүн ҝөзүмүзүн гаршысында гәпик-гәпик әријир. Артыг “үзән валјута” сөһбәти битиб, “үзән девалвасија” мәрһәләсинә гәдәм гојмушуг. Дүнја игтисадијјатына јени “төһфә”ләр вермәкдәјик. 3-ҹү девалвасијаны јаваш-јаваш һисс едирик. Бәли, “үзән девалвасија”, халгы да јаваш-јаваш батырыр. Долларла кредити оланлар, 150-200 манатын ҝировлуғунда галанлар, ишини итирәнләр, тәһсил һаггыны өдәјә билмәјәнләр дә јаваш-јаваш батыр. Гаршыдан да бајрам ҝәлир. Адамлар бајрам сүфрәси ачмаг арзусујла јашајырлар. Вәтәндаш азар-безарыны чәршәнбә тонгалынын үзәринә атмаг истәмир, өзүнә од вуруб јандырыр. Адамлар бүтүн бәлалардан гуртулмаг үчүн өлүмә пәнаһ апарырлар. Бәли, бу өлкәдә тәкҹә милли валјута уҹузлашмајыб, инсан һәјаты да уҹузлашыб. Әслиндә, манатын бу гәдәр дәјәр итирмәси, вәтәндаша дәјәр верилмәмәсинин нәтиҹәсиндә мүмкүн олуб. Әҝәр һесабатлы, шәффаф, халга сөјкәнән бир һөкумәт олсајды, нә манатымыз бу вәзијјәтә дүшәрди, нә дә халгымыз борҹ батаглығында чырпынарды.
Вәтәндашын зәррә гәдәр дәјәри олсајды, манатын сахланмасына 10 милјардларла вәсаит хәрҹләнмәзди. Манаты сүни шәкилдә шиширтдикҹә, вәтәндаш тәбии шәкилдә мәһв олду. Беләликлә, 3-ҹү девалвасија старт ҝөтүрдү вә һәр ҝүн манат ган ахыдыр.
Бир сөзлә, манатын “алын јазысы”ны һөкумәт јазды. Вә халга инандырмаг истәдиләр ки, бу, гисмәтди. Биз исә билирик ки, манат өз әҹәлијлә өлмәди, ону гәтлә јетирдиләр.
