Ајәтуллаһ Һадәви Теһрани дејир: “Зәрәбә, зәрәба ...” Динин заһири вә мүгәддимәсидир. Алим динин маһијјәтини дәрк етмәлидир. Тәләбәләрә дејирәм ки, биз һөвзәдә ҹәһәннәмә од газанырыг. Јәни һәр ҝүн өјрәндикләримизә әмәл етмәсәк, ахирәтдә әзабымызы артырмыш олуруг.
Меһр Информасија Аҝентлији Ајәтуллаһ Һадәви Теһранинин әхлаг дәрсләриндән јазыр. Устад бу дәрсдә ајә вә рәвајәтләр әсасында илаһи сечим мөвзусу үзәриндә дајаныр. Сөһбәтиндә дүнја вә ахирәт һәјатына елм вә әмәл арасындакы рабитәләрин тәсириндән сөз ачыр.
Устад бујурур:
Аллаһ-Тааланын Гуранда тохундуғу мөвзулардан бири илаһи сечим мөвзусудур. Аллаһ-Таала нәзәрдә тутдуғу ишләрин һәјата кечирилмәси үчүн бәзи инсанлары сечир. Һәҹҹ сурәсинин 75-ҹи ајәсиндә бу мөвзуда сөз ачылыр. Аллаһ мәләкәләр арасындан вә халг арасындан елчиләр сечир. Мусанын (ә) әһвалатында нәгл олунур ки, ҝеҹә вә сојуг һавада һәрәкәт етдији заман бир јерә чатыр вә она Аллаһ тәрәфиндән сечилдији билдирилир. Аллаһ-Таала бујурур ки, Мән сәни өзүм үчүн јаратдым. Ајдын олур ки, Аллаһ бәзи инсанлары сечир вә бу тәкҹә пејғәмбәрләрә аид дејил. Һәҹҹ сурәсиндә дә Аллаһ-Тааланын мөминләрә хитабында бу мөвзу үзәриндә дајанылыр. Охујуруг ки, сизи сечән Аллаһдыр. Јәни кимин имандан пајы варса бу инсан Аллаһ тәрәфиндән сечилмишдир.
Гуран тәбирләринә әсасән, вәһј мүхтәлиф мәртәбәләри олан бир һәгигәтдир. Онун ән ашағы мәртәбәси ҹансыз аләмә аиддир. Сонракы мәртәбәләрдә ҹанлылар, мәсәлән арылар ҝәлир. Нәһајәт, бу мәртәбәләр инсана чатыр вә пејғәмбәрә вәһј ҝөндәрилир. Аллаһын бу сечиминин дә мәртәбәләри вар. Һамыны сечән Аллаһдыр. Амма Муса (ә) бир ҹүр сечилир, мөминләр башга ҹүр. Сечимдә мәгсәдләр фәрглидир. Неҹә ки Аллаһ Мусаја (ә) ону Өзү үчүн хәлг етдији бујурур.
Белә бир шүбһә јараныр ки, әҝәр һамыны Аллаһ сечибсә, демәк, һамы Аллаһын истәдији кимидир. Үмумијјәтлә, Аллаһын елми инсанын азадлығы илә неҹә бир араја ҝәлир? Аллаһ билир ки, мән сонда ҹәһәннәмә ҝедәсијәм. Һансы ки мәним өз истәјимлә ҹәһәннәмә ҝетдијим сөјләнилир. Бу шүбһәләр тәкҹә Ислам фәлсәфәсинә, тәлимләринә аид дејил. Башга динләрдә дә белә шүбһәләр вар. Мәсиһиликдә белә шүбһәләрлә даһа чох растлашмаг мүмкүндүр. Инсан мәсулијјәтдән бојун гачырмаг, раһатчылыгла үрәјиндән кечән иши ҝөрмәк үчүн дејир ки, һәр шеј Аллаһын әлиндәдир, мән кимәм! Әҝәр мән писәмсә, јалан данышырамса, ријакарлыг едирәмсә, бу Аллаһын истәјидир!! Бүтүн бу сөзләр инсанын мәсулијјәтдән јаха гуртармасы үчүн бәһанәдир.
Шүбһәләри ҹавабландыраркән илк сөзүмүз будур ки, бүтүн ишләр Аллаһын ишидир. Дүнјада Аллаһдан хәбәрсиз һеч бир иш баш тутмур. Амма бу о демәкдир ки, Аллаһ бизим әзабымызы артырмаг үчүн пис әмәлләримизә јол ачыр?! Әслиндә, Аллаһ садәҹә һәр шеји билир. Онун елми әһатәсиндә олмајан бир шеј јохдур. Аллаһ билир ки, мән өз сечимимлә һансы аддымы атаҹағам. Әҝәр биз Аллаһын баш верәҹәк иши билмәсини бир мәҹбуријјәт кими гәбул етсәк бу артыг елм сајыла билмәз.
Аллаһын елмини өз ишләриндә мәҹбуријјәт кими дәјәрләндирән шәхс әслиндә бу елми ҹәһаләт кими гијмәтләндирир. Һәзрәт Фатимеји-Зәһранын (с) зијарәтиндә она мүраҹиәтлә охујуруг ки, Аллаһ сәни јаратмамышдан өнҹә имтаһана чәкди, сәбирли олдуғуну ҝөрдү. Бу мәнаны дәрк етмәк асан дејил. Аллаһ бизи сечир, бизим тутумумузу ҝөрүр. Бизим тутумумуз сечимә сәбәб олур. Амма һеч бир һалда бу сечим бизим азадлығымызы әлимиздән алмыр. Һәтта үлуләзм пејғәмбәрләр өз сечимләриндә мәҹбур дејилләр.
Таһа сурәсиндә Һәзрәт Мусанын (ә) әһвалаты нәгл олунаркән инсанын мәсулијјәт дашыдығы хатырладылыр. Бујурулур ки, бу әмри бир вәзифә олараг јеринә јетирин. Әмр вә гадаға варса, демәк инсан азаддыр. Биз бир мәгам үчүн сечилмишик. Ихтијар исә өз әлимиздәдир. Әҝәр өз азадлыг вә тәлашымызла һәмин мәгама чата билсәк дејә биләрик ки, бу јүксәлиш Аллаһдандыр. Амма биз һеч бир иш ҝөрмәдән фәалијјәтсиз отурсаг, бу о демәк дејил ки, Аллаһ бизи ҹәһәннәмә апармаг истәјир. Сечим апаран, фәалијјәт јолу сечән мән өзүмәм. Тутумума ҝөрә мәним үчүн вәзифә тәјин олунуб вә һәмин вәзифәни јеринә јетириб-јетирмәмәк өз өһдәмдәдир.
İнсанын бәсирәти олмајанда өзүнү, имканларыны, мәһарәтләрини ҝөрә билмир. Инсанын бәсирәти ҝүҹләндикҹә өзү илә даһа артыг таныш олур. Биз адәтән ихтијарымыза верилмиш имканлардан лазымынҹа фајдаланмырыг. Ҝөзүмүзү ачандан Гуран ҝөрмүшүк, евимиздә, китабханамызда Гуран олуб. Һәтта ҹибимиздә Гуран ҝәздирмишик. Бунунла белә дејә билмирик ки, биз Гуранлајыг. Биз Гуранын ҹилди, вәрәгләри, јазылары илә бирликдәјик, һәгигәти илә јох.
Инсан истәнилән бир китабы әлинә аланда, китабаханасында сахлајанда бу китабла олур. Дуа китабы олсун, фигһ китабы олсун, башга бир китаб олсун, фәрг етмәз. Дүшүнмәјәк ки, Гураны әлә алмаздан габаг дәстәмаз алмаг, дәстәмазлы әлләрлә ајәләрә тохунмаг бәс едир. Бүтүн физики һадисәләр јалныз ишин заһиридир. Гуранла әсл рабитә маһијјәт рабитәси олмалыдыр. Бизим Гуранла рабитәмиз бир нөв Гуран охуја билмәјәнләрин Гуранла рабитәси кимидир. Гураны охуја биләнләрин дә бир һиссәси ону анламыр. Амма руһаниләр, тәләбәләр онун мәнасыны баша дүшүрләр. Мәнасыны баша дүшмәк артыг рабитәнин фәргли бир нөвүдүр. Бу садәҹә мәналара ачылан бир гапыдыр. Нә гәдәр ки маһијјәтә вармамышыг Гуранла һәгиги рабитәмиз јохдур. Биз Гурандан тәҹрид олунмушуг. Нечә илләрдир һөвзәдә охујур, тәдрислә мәшғул олуруг. Амма һәлә дә Гуран кими бир мәнәвијјат чешмәсиндән сираб олмамышыг.
Дәфәләрлә тәкрарламышам ки, гәдримизи биләк. Бу Гуранын тапшырығыдыр. Рәвајәт дејил ки, мөтәбәр олуб-олмадығыны арашдыраг. Белә сөзләр Гурана аид дејил. Гуран Һәзрәт Пејғәмбәрә (с) вәһјләрдән ибарәтдир. Бүтүн сөзләри Аллаһдандыр. Бәзиләри Гураны Пејғәмбәрин (с) сөзү һесаб едир. Бизим әгидәмиз белә дејил. Гуран Аллаһ бујуругларыдыр. Аллаһ-Таала бујурур ки, пејғәмбәрләрин мөминләрлә фәрги неҹәсә мөминләрин дә гејри-мөминләрлә фәрги еләдир. Мөминләрин өз арасында алимләрин алим олмајанларла да фәрги вар.
Гејд етдим ки, “зәрәбә, зәрәба ...” демәклә инсан алим олмур. Бүтүн бунлар дини елмләрдә бир мүгәддимә сајыла биләр. Әлбәттә ки, бу мүгәддимәнин ардынҹа мәна сорағына ҝедәнләр мәгсәдә јахынлашыр. Мәна әһли олан бир руһани варды. Биз Рәсаил охујанда синифдә иштирак едирди. Дејирдиләр ки, о һәҹдә оланда Имам Заманла (әҹ) ҝөрүшүр. Бу шәхс Ајәтуллаһ Бәһауддини илә ҝөрүшәндә биз орада идик. Демәк олар ки, јашыд идиләр. Онлар јанашы әјләшәндә белә тәсәввүр јаранырды ки, бу шәхс устаддыр вә кәнарында әјләшән онун шаҝирдидир. Ајәтуллаһ Бәһауддини бөјүк елм саһиби, мүҹтәһид иди. Ајә вә рәвајәтләри ҝөзәл анлајырды. Бунунла белә, бүтүн бунлар заһири иди. Белә заһири елмләри тәдрис едирди. Инсан бу елмләрлә нәинки бир мәгама чатмыр, һәтта бу елмләр ону јолундан аздыра биләр. Мәрһум Беһҹәт бујурурду ки, бир философ она јахынлашыб, Аллаһа мүнасибәтдә шәккә дүшдүјүнү дејиб. Мәрһум Беһҹәтдән хаһиш едиб ки, онунла сөһбәт едиб шәкк-шүбһәсини арадан галдырсын. Амма һәмин шәхс мәрһум Беһҹәтлә сөһбәтә имкан тапа билмир вә дүнјасыны дәјишир. Ҹәнаб Беһҹәт бујурур ки, бу философун дүнјадан мөмин ја кафир ҝетдијини билмәдим. Биз заһири елмә дәриндән јијәләнмиш инсанларын шәкк-шүбһәјә дүшдүјүнү, јолундан аздығыны кифајәт гәдәр ҝөрүмүшүк. Јолуну азмыш алимләрин бөјүк бир һиссәси заһири елмләрә дәриндән саһиб олуб. Бир ҹәнаб дејирди ки, ја зијалы олмаг лазымдыр, ја да диндар, мән зијалы олдум! Бәли, заһири елмләр һәлә гуртулуш дејил. Ҹәнаб Бәһауддини бујурурду: Имам Садиг (ә) Әбу Һәнифәјә мүраҹиәтлә бујурду: “Сән Гурандан бир сөз дә анламырсан!” Инди өзүнүзү дүшүнүн ки, Әбу Һәнифә заһири елмләрә һансы һәддә јијәләнмишди. О Гураны бизим гәдәр дәрк етмирди?! Шүбһәсиз ки, биздән јахшы анлајырды. Чүнки имамларла бир дөврдә јашамышды. Бу ҝүн бизим үчүн суал јарадан мөвзуларын ҹавабыны тапмаг онун үчүн чох асан иди. Сүннә әһли алимләри арасында Әбу Һәнифә кими әзәмәтлиси јохдур. Шафеи, Малик, Һәнбәл Әбу Һәнифә илә мүгајисәдә фигһдә чох ашағыдыр. Әбу Һәнифә сүннә әһли арасында бүтүн алимләрдән үстүндүр. Өзү дејиб ки, мән Имам Садигин (ә) шаҝирдијәм. Әгидә бахымындан зејди шиәси олуб. Бу ҝүн дә дүнјада сүннә әһлинин чоху һәнәфидир. Ҝөрүн белә бир елми мәгама малик олан шәхсә Имам Садиг (ә) нә дејир! Бујурур ки, сән Гурандан бир сөз дә анламамысан. Әҝәр о анламајыбса, биз нә анламышыг?! Мән һәлә дә нәсә билдијими дилә ҝәтирә билмирәм. Билмирәм Гуранла неҹә рабитә јарадым. Бу китабын һәгигәтләри илә неҹә таныш олум?
Аллаһ-Таала сиз руһаниләр, тәләбәләри сечиб. Аиләләринизә нәзәр салын. О заман јахшы баша дүшәҹәксиниз ки, сизә неҹә бөјүк немәт верилиб. Бу немәтин гәдрини билин. Ән кичик вәзифәмиз бу немәтә ҝөрә шүкүр етмәкдир. Бизә верилән немәтдән дүзҝүн истифадә едәк. Намаз гылдығымыз, ибадәт етдијимиз, хејир иш ҝөрдүјүмүз үчүн гүррәләнмәјәк. Аллаһ-Таала Гуранда гуртулуш барәдә данышаркән адәтән “олсун ки гуртулдунуз” бујурур. Јәни гуртулушунуз гәти дејил. Инсан тәкбашына һеч бир мәгама чата билмәз. Әҝәр инсан Аллаһа јахынлашмаг ләјагәти газанса һәмин андан јоллар һамарланар. Илк аддымы атмағын чәтинлији вар. Аллаһын һидајәтиндән, доғру јола чағырышиндан, тәрбијәләндирмәсиндән бөјүк немәт јохдур.
Бәзиләри дејир дүнјада ән бөјүк немәт сағламлыгдыр. Бәли, сағламлыг јахшыдыр. Амма һидајәтлә мүгајисәдә сағламлығын һеч бир дәјәри јохдур. Там сағлам олуб 2 мин ил јашасаг да бу хошбәхтлик сајыла билмәз. Әсас мәсәлә инсанын агибәтидир. Бу 2 мин иллик сағлам һәјатдан сонра сән һара ҝедәҹәксән? Бири 50 ил јашајыр ҹәннәтә ҝедир, башгасы 100 ил јашајыр ҹәһәннәмә ҝедир. Бурада јашын нә әһәмијјәти? Јаш артдыгҹа һәгигәти тапмамыш инсанын әзабы да артыр. Инсан бир заман арзулајыр ки, каш тез дүнјаны дәјишәјдим, амма беһиштә ҝедәјдим. Әлбәттә ки, узун өмүр дә бир немәтдир. Амма бу өмрүн неҹә јашанмасы мүһүмдүр. Һәмин өмүр инсан үчүн бәдбәхтлик дә сајыла биләр. Аләмләрә рәһмәт ҝөндәрилмиш Һәзрәт Пејғәмбәр (с) гәмәри тәгвимлә 63 , шәмси тәгвимлә 60 ил јашады. Һәзрәт Нуһ (ә) тәкҹә 900 илдән артыг пејғәмбәрлик етди. Һәзрәт Нуһ (ә) бөјүк шәхсијјәтә малик олса да ону аләмләрә рәһмәт пејғәмбәрлә бир сајмаг олмаз. Бәли, өмрүн узунлуғу мүһүм дејил. Мүһүм олан инсанын һидајәти, доғру јола јөнәлмәсидир. Әҝәр бу ҝүн бу мәҹлисдә дејиләнләрә әмәл етмәсәк, мән өз дедијим сөзләрә әмәл етмәсәм, сүгута уғрамағымыз гачылмаздыр. Елә буна ҝөрә дә алимин бир ҝүнаһы бағышланынҹа ҹаһлин 70 ҝүнаһы бағышланар. Әлбәттә ки, бурада 70 700 дә ола биләр, 7 мин дә ола биләр. Бәли, тәләбәләрә дејирик ки, һөвзәдә әзаб јығырыг. Бурада өјрәндијимиз һәр сөзә әмәл етмәсәк әзабымызы артырмыш олуруг.
Сизә үз тутуб дејирәм ки, әҝәр мәни дедијим сөзләрин әһли, сөзүмә әмәл едән бир адам кими ҝөрмүрсүнүзсә, елә индиҹә ајаға галхыб ҝедин. Әҝәр утанырсынызса, дәрсдән сонра ҝедәрсиниз вә бир дә гајытмазсыныз. Чүнки ашағы иманла јахшы мүһәндис ја һәким ола биләрсиниз, руһани ола билмәзсиниз. Ашағы иманла тәләбәлик инсаны әзаба апарыр. Әҝәр бир мүһәндис тәкҹә халгын малына хор бахмаса ону јахшы адам сајмаг олар. Пул газанар, варланар, бөјүк ев тикәр, баһалы машын алар вә сонда беһиштә дә ҝедә биләр. Тәләбә исә зәиф иманла мәгама чата билмәз. Ҹәнаб Хошвәгт бујурду ки, бәзиләрини беһиштин еҹазкар јеринә апарарлар. Орада һәзз аларлар. Бәзиләрини даһа јүксәк мәгама галдырарлар. Бәли, мәгамлар фәрглидир.
Vilayet.nur-az.com
