Бу дүнјада инсан зәһмәтә гатлашмалы, әкин јерләрини абадлашдырыб ораја тохум әкмәли, хејирхаһ ишләр ҝөрмәли, ахирәт дүнјасында исә әкдији тохумун сәмәрәсиндән бәһрәләнмәлидир.
Бу ики аләмин охшар хүсусијјәтләри бунлардан ибарәтдир: Һәр икиси һәгиги вә ҹисманидир. Онларын һәр бириндә гәм-гүссә вә шадлыг-севинҹ вардыр. Бу дүнјада олдуғу кими, инсан һәр шеји дәрк едәҹәк вә ҹисмани һәјат тәрзи кечирәҹәк. Һәр бириндә ләззәт вә бәдбәхтчиликләр вардыр. Вә нәһајәт һәр ики аләмдә фәза вә бир чох ҹисмани варлыглар мөвҹуддур.
Фәргләри исә бунлардан ибарәтдир: Бу дүнјада доғум, ҹаванлыг, гоҹалыг вә сонра өлүм олса да, ахирәт дүнјасында бүтүн бунлар һеч бир мәна кәсб етмәјир.
Бу дүнјада инсан зәһмәтә гатлашмалы, әкин јерләрини абадлашдырыб ораја тохум әкмәли, хејирхаһ ишләр ҝөрмәли, ахирәт дүнјасында исә әкдији тохумун [ҝөрдүјү хејирхаһ ишләрин] сәмәрәсиндән бәһрәләнмәлидир. Бу дүнја иш вә әмәл јери, ахирәт дүнјасы исә нәтиҹә вә һесаб јеридир. Инсан бу дүнјада өз мүгәддәратыны һәлл едә билсә дә, ахирәт дүнјасында буна наил ола билмәјир. Инсанын дүнјәви һәјаты өлүмлә нәтиҹәләнир вә бу дүнјада бир ҝүн ҹансыз олан бир варлыг сабаһ ҹанланыр вә ја әксинә олараг бир ҝүн ҹанлы олан варлыг сабаһ ҹансыз бир варлыға чеврилир. Ахирәт дүнјасында исә, мүтләг һәјат вә ганун һакимдир. Орада һеч бир дәјишиклик вә әвәзолунма һадисәләри баш вермәјир. Ахирәт дүнјасынын ҹисми варлыглары (јер, ҝөј, бағ вә мејвәләр вә с.) инсанын тәҹәссүм едән әмәлләри кими ҹанлы вә һәр шејдән аҝаһдыр. Бу дүнјанын өзүнәмәхсус заман мәрһәләси вардыр вә варлыглар заман чәрчивәсиндә мүхтәлиф шәраитләрдә тәкамүлә доғру һәрәкәт едир. Ахирәт дүнјасында исә һәр шеј Аллаһын истәк вә ирадәсиндән асылыдыр. Бу дүнјадан фәргли олараг инсанын ахирәт дүнјасындакы дәрк вә шүуру даһа фәал олур. Башга сөзлә десәк, пәрдә вә манеәләр инсанын ҝөзләри өнүндән ҝөтүрүлүр вә о һәгигәтләр олдуғу кими ҝөрүнмәјә башлајыр. «Гаф» сурәсинин 22-ҹи ајәсиндә бу һагда бујурулур:
«Артыг бу ҝүн ҝөзүнүздән пәрдәни ҝөтүрдүк. Сән бу ҝүн сәрраст ҝөрүрсән.»Инсанын дүнјәви һәјаты јоруҹу вә тәкраролунасы фәалијјәтләрдән савајы бир шеј дејилдир. О, даим нә исә әлә ҝәтирмәјә вә нәјәсә наил олмаға ҹәһд едәр. Амма бир гәдәр сонра онун үчүн адиләшәр вә јени-јени шејләр әлә ҝәтирмәјә чалышар. Инсан даим нә исә итирдијини зәнн едәр вә бүтүн өмрүнү, итирдији шеји тапмаға сәрф едәр. Ахирәт дүнјасында әбәди һәјата говушдугдан сонра ахтардығынын нә олдуғуну дәрк едәр. Бурада артыг јорғунлуғун, үрәк сарсынтысынын нә олдуғуну билмәз. О, һәр шеји унудар вә һәјатдан ләззәт алар. Гурани-Кәримдә бу һагда дејилир:
«Онлар о ҹәннәтләрдә әбәди галыб орадан ајрылмаг [башга јерә ҝетмәк] истәмәјәҹәкләр.»(Кәһф-108).
Бу сәбәбдән дә ҹәннәт әһли, әбәди олмасына бахмајараг, өзләриндә јорғунлуг һисс етмәзләр. Вә истәдикләри һәр бир шеј дәрһал онларын ихтијарында гојулдуғу үчүн артыг һеч нәјин фикрини етмәзләр.
