Öлүм анында ве ондан сонра да өлүм һалинде олана ве Мүслүман’ын өлүсүне телкин едилир; бу телкин ҝерчи “ишит ве анла!” сөзлеријле руһсуз ҹеседе сөјленир; чүнкү Јүҹе Аллаһ өлүм анында руһу тастамам алыр (Зүмер/42), ама руһ веја нефс, варлык âлеминин һер мерһалесинде о мерһалеје мүнасип ҹисим ве бедене саһип олдуғу ичин өлүмден сонра берзаһ беденинде берзаһ âлеминдедир (Муминун/100). Ама јине де һенүз топрактан олан руһсуз ҹисмине ве беденине бир алакасы вардыр. Ајрыҹа үст алемин алт алеме олан үстүнлүғү ве иһатасындан долајы ки берзаһ алеми де табиат алемине ниспет үст алемдир, табии оларак руһ берзаһ алеминде дүнјеви амеллере ве ҹеназесини тешји еденлерин давранышларына назыр ве шаһиттир.
Дүнја алеминден берзаһ алемине ҝечиш, һер заман бир түр сарһошлуғу кендисијле бирликте барындырыр (Һаҹ/2), табии оларак нефс берзаһ алеминде перделер калктыктан сонра базы һакикатлер иле каршылашыјор ве бу онун ваһшете дүшмесине неден олујор. Бу нефс һакикатлери ҝөрдүғү һалде, булундуғу конума ниспет бир түр акыл шашкынлығы ве кармаша ичиндедир. Елбетте бу һалет нормал инсанлар ичиндир; бу јүзден телкин иле варлык âлеминин һакикатлери нефсинде мелеке олмамыш ве затына јерлешмемиш олан бөјле кишилерин о һакикатлер иле иртибат курмасына чалышылыр. Ама илму’л-јакин веја ајну’л-јакин ја да һакку’лјакин мерһалесинде олан кимселер бөјле һалетлере ҝирмезлер; макам ве мелеке саһиби кимселерин телкине иһтијаҹы јоктур ве телкин еденлерден даһа аҝâһтыр.
Ама ҝенел оларак һер Мүслүман’а телкин едилмеси ваҹиптир; чүнкү телкин еден шаһыс бу Мүслүман’ын нефсинин не һалде веја мелеке ве макамда олдуғуну билмијор. Ама Масумлара телкин едилмесинин недени талим ве өғретмек ачысындандыр. Јине бу телкин үмметин фертлеринин динде сапыклығыны өнлемек ичиндир.
Бу сорун Софилер арасында јајҝындыр; чүнкү бунлар шуна инаныјорлар ки еғер бир кимсе јакин макамына улашырса артык намаз ҝиби шериат һүкүмлери она ваҹип деғилдир. Һâлбуки бу кишилере денилмелидир ки Пејҝамбер (с.а.а) ве Масумлар (а.с) һер јакинин зирвесинде идилер, ама өмүрлеринин сонуна кадар намаз кылдылар ве шериата амел еттилер. Өјлејсе јакине јетиштим иддиасы ве баһанесијле шериат терк едилмемелидир. Ајны шекилде јакин макамына саһип олма иддиасыјла Мүслүман мејјите телкинден качынылмамалыдыр; аксине масум ҝајри масум һеркесе телкин едилмелидир.
АБНА24.ҸОМ