Мүгәддәс Гум шәһәринин фәзиләтини артыран нөгтәләрдән бу шәһәрдә 400-ә јахын Имам өвладынын дәфн олунмасыдыр. Һәмин Имамзадәләрдән бир гисмини нәзәрдән кечирәк:
-Имамзадә Әһмәд ибн Исһаг
Бу зијарәтҝаһ гәдим Гум мејданында (Азәр мәһәлләсинин ҝириши) Имамзадә Шаһзадә Һәмзәнин гоншулуғунда јерләшир. Имамзадә Әһмәд ибн Исһаг Имам Муса Казимин нәвәләриндән сајылыр. Бу зијарәтҝаһ һиҹри-гәмәри 1317-ҹи илдә Мүзәфәрәддин шаһын дөврүндә јенидән гурулуб. Бина Сәфәвиләрдән габаг инша едилиб. Сәфәви Шаһ Тәһмасибин ҝөстәриши илә тәмир олунуб.
-Имамзадә Исмаил
Имамзадә Исмаил зијарәтҝаһы Гум шәһәринин 8 км-дә Бејдәган кәндиндән јухары дағларын арасында јерләшир. Бурада Шаһзадә Исмаил, онун оғлу Һәмзә (Әли ибн Ҹәфәрин нәвәси) вә Шаһзадә Мәһәммәд (Имам Казимин нәвәси) дәфн олунуб. Зијарәтҝаһ Монгол Һәлакуханын дөврүндә (һиҹри-гәмәри 7-ҹи әср) тикилиб.
-Имамзадә Бавәрә
Бу Имамзадә Фордо кәндинин 6 км-дә јерләшир. Зијарәтаҝда ики түрбә вар. Һәр түрбәдә ики Имамзадә дәфн олунуб. Бир түрбәдә Шаһзадә Мәһәммәд вә Һүсејн, о бириндә Һәлимә хатун вә Зејнәб хатун дәфн олунуб. Онлар Имам Казимин нәвәләридир. Түрбәләрдә сәнәт әсәри сајыласы синә дашлары гојулуб.
-Пәнҹ Имамзадә
Имамзадә Һади вә Меһди ады илә танынан Беш Имамзадә Горгабидә јерләшир. Зијарәтҝаһ ики јанашы бинадан ибарәтдир. Онларын мүштәрәк сәһнәси вар. Биналардан бири 12 ил габаг тикилиб. Бурада Имам Сәҹҹадын өвладларындан олан Шаһзадә Насирәддин ики өвлады илә, Шаһзадә Һади вә Меһди илә дәфн едилиб. Икинҹи бина һиҹри-гәмәри 6-7-ҹи әсрләрә аиддир. Бурада Шаһзадә Насирәддинин өвладларындан сајылан баҹы-гардаш, Шаһзадә Ҹәфәр вә Сәкинә хатун дәфн олунуб. Гәбир дашы 500 ил әввәлә аиддир. Диварлары мави фирузә кашылар бәзәјир.
-Чеһел Әхтәран комплекси
Гумун Азәр мәнтәгәсиндә јерләшән бу зијарәтҝаһда Имам Мәһәммәдтәгинин өвлады Муса Мүбәргә вә башга Имамзадәләр дәфн едилиб. Бу зијарәтҝаһ халг арасында Чеһел Әхтәран ады илә таныныр. Имамзадә Муса Мүбәргәнин түрбәси еһтималән Сәфәвијјәдән габаға аиддир. Амма бина тәмир олунуб, онун кечмиш ҝөркәминдән әсәр галмајыб. Муса Мүбәргә Имам Ҹавадын өвладларындандыр. Үнван: Азәр проспекти, кечә Чеһел Әхтәран
-Чеһел Әхтәран
Бу бинанын тарихи һиҹри-гәмәри 950-ҹи илә аиддир. Бинаны шаһ Тәһмасиб Сәфәви тикдириб. Мемарынын ады устад Солтан Гуммидир. Бу шәхс Сәфәви дөврүнүн мәшһур мемарларындандыр. Онун ады зијарәтҝаһа һәкк олунуб. 953-ҹү илдә шаһ Тәһмасибин ҝөстәриши илә кәрпиҹдән уҹа таван галдырылыб. Бурада бир груп сејјид, Имамзадә, Муса Мүбәррәгәнин өвладлары дәфн олунуб. Нәгл олунур ки, зијарәтҝаһда 40 гадын, 40 киши, 25 ушаг, үмумиликдә 105 нәфәр дәфн едилиб. Үнван: Азәр проспекти, кечә Чеһел Әхтәран
-Имамзадә Зејд
Бу Имамзадә кичик ҝүнбәзи олан бир бинадыр. Һиҹри-гәмәри 9-ҹу әсрә аид едилир. Бурада Имам Сәҹҹадын нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Үнван: Гум, Азәр проспекти, күчә 102
-Имамзадә Һәлимә Хатун
Бу зијарәтҝаһда Имам Казимин нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Зијарәтҝаһ Ләнҹәрут кәндиндәдир. Бу кәнд Гум шәһәринин ҹәнубунда 12 км аралы јерләшир. Зијарәтҝаһда олан китабә үзәриндә һиҹри-гәмәри 1302-ҹи гејд олунуб.
-Имамзадә Сүлејман
Бу зијарәтҝаһда Һүсејни Сәҹҹад сејјидләриндән бири дәфн олунуб. Зијарәтҝаһ Сәрм кәндинин шималында, кәнддән 2 км аралыда јерләшир. Бурада ики гара даш лөвһә вар. Һәр ики дашын һашијәсиндә Мәсумлара салам-салават јазылыб. Јазы нәстәлиг хәтти иләдир. Даш үзәриндә бурада дәфн едиләнләрин ады вә һиҹри-гәмәри 970-989-ҹу илләр јазылыб. Еһтимал олунур ки, бина Елханиләр дөврүнүн әввәлиндә тикилиб.
-Имамзадә Солтанмәһәммәд Шәриф
Бурада Имам Сәҹҹадын нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Гумда бу мәһәл ејни адла таныныр. Бина һиҹри-гәмәри 9-01-ҹу әсрләрдә тикилиб. Бир нечә он ил габаг көһнә бина сөкүлүб онун јериндә уҹа ҝүнбәзли бина тикилиб. Кечмишдән галан тәкҹә фирузә кашы лөвһәдир. Онун тарихи һиҹри-гәмәри 7-8-ҹи әсрләрә ҝедиб чыхыр.
-Имамзадә Сејид Сәрбәхш
Имамзадә Сејид Сәрбәхш Гум шәһәриндә Чеһел Әхтәран зијарәтҝаһы илә үзбәүз јерләшиб. Бурада имам Садигин нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Бина һиҹри-гәмәри 8-ҹи әсрин икинҹи јарысына аиддир. Зијарәтҝаһдакы китабәјән әсасән бина Ғијасәддин Әмир Мәһәммәдин ҝөстәриши илә тикилиб. Бу шәхс Әли Сәфи тајфасынын бөјүкләриндән, Гум һакимләриндән олуб. Зијарәтҝаһын зинәт ишләрини дөврүн бөјүк сәнәткары Әли ибн Мәһәммәд ибн Әби Шүҹа јеринә јетириб. Үнван: Азәр проспекти, кечә 80
-Шаһзадә Ибраһим
Шаһзадә Ибраһим түрбәси Әли ибн Ҹәфәр Имамзадәсинин јахынлығындадыр. Бурада Имам Муса Казимин нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Тикили һиҹри-гәмәри 9-ҹу әсрин әввәлләринә аиддир. Бина кәнардан 8 ҝушәли ҝөрүнүр. Пирамида шәкилли ҝүнбәзи вар.
-Имамзадә Шаһ Ибраһим
Бу зијарәтҝаһ Гумдан 24 км аралы Шаһ Ибраһим мәнтәгәсиндә јерләшир. Һазыркы бина Сәфәвиләр дөврүнә аиддир. Бинада тарихи әһәмијјәтә малик олан 80х20 см өлчүлү тахта парчадыр. Бу лөвһә һиҹри-гәмәри 1015-ҹи илә аиддир. Лөвһәләрдә јазылан бејтләр Пир Меһди архындан данышыр. Бу бејтләр јазылан даш һиҹри-гәмәри 1064-ҹү илә аиддир. Мәзарын кәнарында тарихи һадисәләрдән данышан, 1078-ҹи илә аид даһ лөвһә дә вар.
-Имамзадә Шаһзадә Әбу Әһмәд
Бу зијарәтҝаһ Чаһар Имамзадә вә Шаһзадә Сејид Әли зијарәтҝаһлары арасында јерләшир. Бурада һәзрәт Әлинин (ә) нәвәләриндән олун Әбу Әһмәд Мәһәммәд ибн Һәнифә дәфн олунуб.
-Имамзадә Шаһ Әһмәд Гасим
Әһмәд ибн Гасим вә ја Шаһзадә Гасим Имам Садигин нәвәләриндәндир. Зијарәтҝаһ Гум шәһәринин ҹәнуб-шәргиндә, Гәлә дарвазасынын кәнарында јерләшир. Бина Гум һакими Әли Сәфи тајфасы тәрәфиндән тикилиб. Тарихи һиҹри-гәмәри 780-ҹы илә ҝедиб чыхыр. О маһир сәнәткар Әли ибн Мәһәммәд ибн Әбу Шүҹанын әсәридир. Зијарәтҝаһда һиҹри-гәмәри 663-ҹү ил јазылмыш лөвһә олуб. Һазырда бу лөвһә Гум мәсҹидинин меһрабы ады илә Берлин музејиндә сахланылыр. Бу сәнәт әсәри Әли ибн Мәһәммәд ибн Әбу Таһир тәрәфиндән јарадылыб. Үнван: Гум шәһәри, Мүәллим мејданы.
-Шаһ Һәмзә
Бу зијарәтҝаһда Имам Муса Казимин оғлу Һәмзә дәфн олунуб. Бина һиҹри-гәмәри 10-ҹу әсрин биринҹи јарысына аиддир. Зијарәтҝаһ Гум шәһәринин гәдим мејданы јахынлығындадыр. Мәзарын гурулушу һәзрәт Мәсумәнин һәрәмини хатырладыр. Бина ики түрбәдән ибарәтдир. Онларын гаршысында 15х32 м өлчүлү сәһнә (мејданча) јерләшир. Бу мејданчаны сәдри-әзәм вәзифәсиндән чыхыб Гумда мәскунлашан Мирза Әли Әсғәр Әминул-Султан тикдириб. Имамзадәнин ҝүнбәзинин һүндүрлүјү 10 метрә гәдәрдир. Үнван: Гум, Азәр проспекти, күчә 102
-Имамзадә Шаһзадә Ҹәфәр Гәриб
Бу зијарәтҝаһда Имам Казимин нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Зијарәтҝаһ Гум шәһәринин шәргиндә јерләшир. Түрбәнин ортасында кашы илә өртүлмүш бир мәзар вар. Мәзарын кашы зинәти Фәтәли шаһ Гаҹар дөврүнә аиддир.
-Имамзадә Шаһ Ҹамал
Бу зијарәтҝаһ түрбә, кичик ҝүнбәз вә бир нечә отагдан ибарәтдир. Дөрд тәрәфи ејванла әһатә олунуб. Бина дөрд буҹаглыдыр. Зијарәтҝаһын јахынлығында Гум һакимләринин ҹанишини Әли хан Сәнгәри кичик су анбары тикдириб.
-Шаһзадә Зәкәријја
Бу зијарәтҝаһ Хәләҹистан мәнтәгәсиндә Исаабад вә Мејданәк кәндләри арасында јерләшир. Јахынлығында сују гурумуш чај вар. Имамзадә Зәкәријјанын бинасы Сәфәвиләр дөврүндә тикилиб. Кәнардан сәккиз ҝушәли ҝөрүнүр.
-Шеш Имамзадә
Бу зијарәтҝаһ Гумруд кәндиндә јерләшир. Садә шәкилдә тикилиб. Бина һиҹри-гәмәри 1331-ҹи илдә мүһәндис Әлмәмалик Гәффари тәрәфиндән лајиһәләндирилиб. Адындан ҝөрүндүјү кими зијарәтҝаһда Имам Муса Казимин алты нәвәси дәфн олунуб. Бина Гаҹар дөврүнә аид једди рәнҝли кашы илә бәзәдилиб.
-Имамзадә Шаһзадә Ҹәфәр
Бу зијарәтҝаһ Ҝив кәндиндә јерләшир. Орада Имам Казимин өвладларындан бири дәфн олунуб. Әввәлҹә бүрҹ шәклиндә тикилмиш зијарәтҝаһ сонрадан Сәфәвиләр тәрәфиндән сәккизҝушәли шәклә салыныб.
-Имамзадә Абдуллаһ
Бу бина Сәдра гәләсинин јахынлығындадыр. Орада Имам Сәҹҹадын нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Еһтимал олунур ки, тикинти вә зинәт ишләри Гаҹар һөкумәтиндән габаг ҝөрүлүб.
-Имамзадә Әли ибн Ҹәфәр
"Дәри-беһишт" ады илә танынан бу Имамзадә Гум шәһәринин шәргиндә јерләшир. Зијарәтҝаһ сәккизҝушәлидир, пирамида шәкилли ики ҝүнбәзи вар. Һиҹри-гәмәри 8-ҹи әсрин әввәлләринә аиддир. Гаҹар дөврүндә зијарәтҝаһа ејван артырылыб. Бурада Имам Садигин өвладларындан олан Әли ибн Ҹәфәр дәфн едилиб. Зијарәтҝаһ зинәт бахымындан Гумун диҝәр зијарәтҝаһларындан сечилир. Бинанын зинәт ишләри сәнәткарлыг бахымындан 8-ҹи әсрин ән ҝөзәл сәнәт иши сајылыр. Кашы өртүкләр үзәриндә битки, һејван, инсан тәсвирләри вар. Китабәләрдә нәсх хәтти илә Гуран ајәләри, рәвајәтләр, фарсҹа шеирләр јазылыб. Бинанын зинәтли меһрабы һиҹри-гәмәри 734-ҹү илдә Әбу Таһир тајфасынын сон нүмајәндәси Јусиф ибн Әли ибн Мәһәммәд ибн Таһирин ҝөстәриши илә тикилиб. Меһраб һазырда Иран милли музејиндә сахланылыр. Үнван: Ингилаб проспекти, Ҝолзаре-Шоһәда гәбристанлығы
-Имамзадә Мәсумә (Зејнәб Хатун)
Зејнәб Хатун Имам Муса Казимин нәвәләриндәндир. Кәһәк гәсәбәсинин шимал-гәрбиндә дағ әтәјиндәдир. Бинанын Сәфәвиләрдән әввәл тикилдији дејилсә дә зијарәтҝаһдакы китабәјә әсасән тикили һиҹри-гәмәри 999-ҹу илә аиддир. Зијарәтҝаһда ҝүнбәз үзәриндәки зинәт ишләри сәнәткарлыг бахымындан дәјәрлидир.
-Имамзадә Насир
Бу дөрдбуҹаглы бина Гум шәһәриндә јерләшир. Бина Сәфәвиләр дөврүнүн сонларына аид едилир. Өлчүсү 4,5х4,2 кв м-дыр. Зијарәтҝаһда мәрмәр дашла үзләмә ишләри апарылыб. Диварлар фирузә кашы вә ҝүзҝүләрлә бәзәниб. Ҝүнбәзин таваны да ҝүзҝү илә ишләниб. Бурада Имам Һәсәнин нәвәләриндән бири дәфн олунуб. Зијарәтҝаһ базар дөрдјолајрыҹында, Имам Һәсән Әсҝәри (ә) мәсҹиди илә үзбәүз јерләшир.
-Имамзадә Һади
Зијарәтҝаһ Ҹемизга-Гаһан јолунун кәнарында јерләшир. Имамзадә Һади Имам Муса Казимин өвладларындандыр. О Имам Риза вә һәзрәт Мәсумәнин гардашыдыр. Бина 800 ил әввәлә аиддир.
-Шаһзадә Һади
Вешнәвә кәндиндә јерләшән зијарәтҝаһ Сәфәвиләр дөврүндән галыб. Бина дөрдбуҹаглыдыр, ҝүнбәзи кашы илә бәзәниб. Диварларда гәдим нәггашлыг ишләри ҝөзә дәјир. Бу иш 70 ил әввәл Мир Һәсән Нәггаш тәрәфиндән ҝөрүлүб.
(Мәгалә үзәриндә ишләнилир, адлар вә үнвалнлар дәгигләшдирилир, зијарәтҝаһларын хәритәси һазырланыр)
Nur-az.com
