Ислам һәјатын бүтүн саһәләриндә руһ вә онун сағламлығына хүсуси диггәт јетирир. Һалал рузи, һалал мал инсанын руһијјәсинә, мәнәвијјатына чох тәсирлидир. Һалал-һарам билмәјән инсанын руһунда бөһранлы һаллар јараныр.
Бәли, руһун сағламлығы истифадә олунан малларын һалаллығы ҝировундадыр. Ајә вә рәвајәтәләрә әсасән инсанда диндарлыг руһијјәсини јарадан ән ҝүҹлү амил һалал рузидир. Имам Садиг (ә) јахынларындан биринә бујурур: "Һалал рузи газан, чүнки бу сәнин дининә көмәк едир."
Ислам бахымындан инсан ҹисм вә руһ олмагла ики јөндән ибарәтдир амма әсас руһдур. Инсанын бүтүн тәлашлары камил руһа чатмаға јөнәлмәлидир. Һәјатын мүхтәлиф саһәләриндә руһун сағламлығына диггәт јетирмәлијик. Инсанын мал-мүлкү, рузиси һалал олмаса онун һәјатында дағыдыҹы һаллар ортаја чыхар. Ислам дүнјаҝөрүшүндә рузи јетирән Аллаһдыр. Амма һамы чалышмалыдыр ки, һалал газанҹ әлдә етсин. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) Һөҹҹәтүл-видада бу мәсәләјә ишарә илә бујурду: "Аллаһ-Таала бәндәләри арасында рузини һалалдан бөлмүшдүр. Ким тәгвалы, сәбирли олса, Аллаһ она рузи пајыны јетирәр. Сәбирсизлик ҝөстәриб тәләсән адам исә һалал олмајан јола гәдәм гојанда рузиси азалар, гијамәт ҝүнү сорғуја чәкиләр."
Гуран ајәләринә баханда ҝөрүрүк ки инсана һеч бир илаһи немәт гадаған олунмајыб. Јохсуллуг немәт сајылмыр. Һәзрәт Әли (ә) тәгвалыларын бир хүсусијјәти олараг онларын һалал рузи үчүн тәлашыны гејд едир. Имам Садиг (ә) бујурур: "Мән өз торпағымда чалышырам, тәр ахыдырам. Һансы ки бу ишләри хидмәтчиләрим дә ҝөрә биләр. Бу ишимлә Аллаһа билдирирәм ки, мән һалал рузи истәјирәм."
Гурани-Кәримин Ҹүмә сурәсиндә инсанлар ҹүмә намазына дәвәт олунаркән бу да вурғуланыр ки, намаз баша чатанда һалал рузи далынҹа ҝедин. Ајәдән ајдын олур ки, һәтта ҹүмә кими ибадәт ҝүнүндә игтисади фәалијјәтләр сәмәрәлидир.
Машынлашмыш әсримиздә һалал рузи газанмаг чәтин олуб. Имам Садиг (ә) 1400 ил габаг јахынларындан биринә бујурур ки, бир ҝүн гылынҹ чалыб вурушмаг һалал рузи газанмагдан асан олар.
Ајә вә рәвајәтләрдә һалал рузи газанмаг ҝүнаһларын бағышланмасы сәбәби кими ҝөстәрилиб. Аллаһ мүхтәлиф васитәләрлә ҝүнаһлары бағышлајыр. Төвбә, шәфаәт, ибадәт, Әһли-бејтә ардыҹыллыг, халга хидмәт, бу сырада һалал рузи газанмаг ҝүнаһларын әфви үчүн мүхтәлиф васитәләрдир. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: "Һалал рузи газанмаг үчүн ҝүн узуну чалышыб јорғун һалда ҝеҹәни сүбһ едән инсан бағышланар." Диҝәр рәвајәтдә охујуруг: "Бәзи ҝүнаһлар намаз вә сәдәгә васитәсилә бағышланмыр. Һалал рузи үчүн чалышмаг тәсирлидир."
Һалал рузи үчүн чалышмағын башга бир фајдасы аиләнин рифаһ ичиндә јашамасыдыр. Имам Садиг (ә) бујурур: "Һалал рузи газанмаға утанмајан инсанын јүкү јүнҝүл олар, аиләси рифаһ ичиндә јашајар." Имам Сәҹҹад (ә) бујурур: "Базара дахил оланда пулум олса вә аиләм үчүн әт ала билсәм, онларын бу еһтијаҹыны өдәмәк бир бәндә азад етмәкдән даһа хошдур." Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: "Малы, имканы олан һалда аиләсинә чәтинлик јарадан, онлары раһат һәјатдан мәһрум едән инсан биздән дејил."
Һәзрәт Пејғәмбәр (с) һалал рузи газанмағы һәр бир мүсәлмана ваҹиб сајыр. Бу јолда чалышмаг ҹиһадла бир тутулур. Һалал рузи газанмаг Исламда о гәдәр јүксәк дәјәрә маликдир ки, мәсум имамлар өз ардыҹылларыны даим бу ишә чағырыблар. Тәнбәллик, сүстлүк Исламда бәјәнилмәјән сифәтләрдир. Физики вә руһи бахымдан сағлам инсанын өз доланышыг хәрҹини башгаларынын үзәринә гојмасы онун Аллаһын мәрһәмәтиндән узаг дүшмәси кими гијмәтләндирилир. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: "Доланышыг јүкүнү башгаларынын үзәринә гојан инсан Аллаһ дәрҝаһындан рәдд едилмишдир. Аиләсинин һаггыны дағыдан кәс мәлундур."
Һалал рузи газанмаг үчүн дини ҝөстәришләри билмәк, алыш-вериш мәсәләләри илә танышлыг лазымдыр. Имам Садиг (ә) бујурур: "Тиҹарәтлә мәшғул олмаг истәјән инсан динини танымалыдыр ки, һалалы һарамдан сечә билсин. Дининдән хәбәрсиз кәс тиҹарәт һөкмләрини билмәдән бу ишә башласа өзүнү шүбһәјә салмышдыр."
Мәсум Имамлар (ә) бујурурлар ки, динин тиҹарәтлә бағлы һөкмләриндән хәбәрсиз инсанлар тиҹарәтә гәдәм гојанда һарама дүчар олар.
Ајә вә рәвајәтләрә әсасән һалал рузијә јол ачан әсас сифәт тәгва, пәһризкарлыгдыр. Һалал рузини артыран башга сәбәб төвбә вә истиғфардыр. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: "Аллаһдан ардыҹыл шәкилдә бағышланма истәјин. Бу ишиниз һалал рузи ҝәтирәр."
Дуа вә минаҹат һалал рузијә тәсирли ибадәтләрдир. Әкс-тәгдирдә мәсумлар дуаны мөминин силаһы адландырмаздылар. Имамлар өз јахынларына рузинин артмасына сәбәб олан дуалар өјрәдиб. Рузини артыран сәбәб кими јохсуллуғу ҝизләтмәк сифәти өнә чәкилир. Пејғәмбәр (с) бујурур: "Бир кәс аҹ вә ја еһтијаҹлы оланда буну әтрафдакылардан ҝизләсә, тәкҹә Аллаһа ағыз ачса, Аллаһ онун бир иллик һалал рузисини өһдәсинә ҝөтүрәр."
Ислам маарифиндә сәдәгә вә инфагын мадди вә мәнәви тәсирләри јер алыб. Сәдәгә рузини артырар. Мөминләрә төвсијә олунур ки, јохсуллугла үзләшәндә сәдәгә версинләр. Һәтта јемәк габларыны тәмиз сахламаг, јахшы гоншулуг етмәк, дишләри тәмизләмәк, гонагпәрвәрлик, әгиг үзүк, меһрибанлыг һалал рузи сәбәби кими ҝөстәрилир. Бу да вурғуланыр ки, јахынларла әлагәни кәсмәк, намазы јүнҝүл сајмаг, јалан анд јохсуллуға сәбәб олар.
Аллаһ бүтүн јаратдыглары үчүн һалал рузи гәрар вериб. Инсан бу рузијә гәнаәт вә сәбрлә чата биләр. Адәтән һарам далынҹа ҝедәнләр белә дүшүнүр ки һалал јолла еһтијаҹы өдәмәк мүмкүн дејил. Һансы ки Аллаһ-Таала бујурур:
"Јер үзүндә Аллаһ тәрәфиндән рузиси верилмәмиш мәхлуг јохдур. Аллаһ рузинин јерини вә васитәсини билир. Бүтүн бунлар китабда ајдын бәјан олуб."
Һарам јолла газанылан малын һәм ахирәт, һәм дә дүнјада ағрысы вар. Пејғәмбәр (с) бујурур: "Бејтүл-мүгәддәсдә һәр ҝеҹә бир мәләк фәрјад чәкиб дејәр: Һарам мал јејәндән Аллаһ һеч бир ваҹиб вә мүстәһәб әмәл гәбул етмәз." Имам Садиг (ә) бујурур: "Бир шәхс һарамдан газаныб бу пулла һәҹҹә ҝетсә, "ләббәјкә әллаһуммә ләббәјкә" дејәндә ҹаваб алар ки, сән мәгсәдә чатмамысан, ниҹат тапмамысан." Дуанын гәбул олмамасынын бир сәбәби дә рузинин һалал олмамасыдыр. Пејғәмбәр (с) бујурур: "Бир тикә һарам јејәнин 40 ҝүн намазы вә дуасы гәбул олмаз. Бәдәндә һарамдан јаранан әт ҹәһәннәм одунда јанмаға лајигдир. Һәр тикә һарам инсан бәдәниндә әтә чевриләр." Башга бир мәгамда бујурур: "Дуасынын гәбул олмасынын истәјән инсан һалал рузи ардынҹа ҝетмәли, һарамдан чәкинмәлидир."
Һарамын тәсирләриндән бири дә гәлбин дашлашмасыдыр. Һарам тикә гәлби гаралдыр. Белә инсандан хејир ҝөзләмә. Она өјүд-нәсиһәт тәсир етмәз. Имам Һүсејн (ә) Өмәр Сәдин гошунуна үз тутуб бујурду: "Мәнә итаәтсизлијизин, сөзүмү ешитмәмәјинизин сәбәби гарынларынызын һарамла долмасы, гәлбләринизин мөһүрләнмәсидир."
Һалал рузијә диггәтсизлијин ән дағыдыҹы тәсириләриндән бири нүтфәјә јөнәлиб. Газанҹ һалал олмајанда шејтан өвладын јаранышына шәрик олур. Белә өвладларын ҝүнаһа мејили чохдур. Онларын тәрбијәси, әхлаги тәкамүлү јолунда хејли проблем вар. Һарам тикә көрпәнин руһуна елә тәсир ҝөстәрир ки, илаһи нурдан бәһрәләнә билмир. Аллаһ Гуранда бујурур ки, еј шејтан, сәнә табе оланларын ҹәзасы ҹәһәннәмдир, онларын сәрвәт вә өвладларына шәриксән... Пејғәмбәр (с) һарам тикәнин агибәти һаггында бујурур: "Ким һарамдан чәкинмәсә Аллаһ да ону ҹәһәннәмә истәдији гапыдан салмагдан чәкинмәз."
Истәнилән бир һалда һалал рузи дуа вә јалварышла әлагәлидлидир. Һалал рузијә чатмаг мәгсәди илә Гуран вә мәсумлардан нәгл олунмуш дуалар охумаг лазымдыр.
Nur-az.com
