“ТӨВҺИД” СУРӘСИ

Һәмишәки кими сурә Аллаһын ады илә башлајыр. “Төвбә” сурәсиндән башга бүтүн сурәләр “Бисмиллаһ” кәлмәси илә башланыр вә бу кәлмә сурәнин ајәләриндән һесаб олунур. “Төвбә” сурәсинин маһијјәти кафирләрә нифрәтдән ибарәт олдуғу үчүн “Бисмиллаһ” кәлмәси илә башланмыр. Чүнки “бисмиллаһ” нифрәт, сифәти илә ујғун ҝәлмир.
Аллаһын адыјла башламаг ишләрә илаһи мәгсәд вә илаһи рәнҝ вермәк үчүндүр. Бу нөгтә Исламын тәрбијәви програмындакы нөгтәләрдәндир. Бүтүн ишләрин башланғыҹ вә сону Аллаһы дүшүнмәклә јанашы олмалыдыр. Һәтта һејванларын кәсилмәси!
Бисмиллаһсыз иш нагисдир. Бәзән Аллаһы унутмаг аҹы һадисә илә нәтиҹәләнир. Бир нәфәр тахта отураркән јыхылды, гычы сынды, башы јарылды. Һәзрәт Әли (ә) бујурду: “Бу аҹы һадисә “Бисмиллаһ” демәдији үчүн олду.” (“Пејами Гуран”; “Тәфсири Мизан”, 1-ҹи ҹилд.)
“Төвһид” сурәси Аллаһын тәклијини бәјан едир. Аллаһ бүтүн ҹәһәтләрдән тәк вә охшарсыздыр. Чүнки Онун вүҹуду вә сифәтләри сонсуздур. Сонсуз вүҹуд исә бирдән артыг ола билмәз. Әҝәр сонсуз саһәли ев тикиләрсә башга евләр үчүн јер галмаз.
Аллаһ бүтүн ҹәһәтләрдән тәкдир;
Јаратмагда тәкдир: “Аллаһ һәр шејин халигидир.” (“Рәд” сурәси, ајә 16.)
Рәбликдә тәкдир: “Аллаһ һәр шејин Рәббидир.” (“Әнам” сурәси, ајә 164.) Һакимијјәтдә тәкдир: “Ҝөјләрин вә јерин һөкмү Аллаһа мәхсусдур.” (“Али Имран сурәси, ајә 189.) Көмәк етмәкдә тәкдир: “...Әли һәр јердән үзүлүб дарда галан бир кимсә Она дуа етдији заман дуасыны гәбул бујуран...” (“Нәмл” сурәси, ајә 62.)
Бир сөзлә, Аллаһ бүтүн сифәтләр бахымындан охшарсыздыр.
О “сәмәддир” (еһтијаҹсыздыр.) О еһтијаҹсыздыр, һамы Она мөһтаҹдыр вә ҝөзүнү Она дикмишдир. “Сәмәд”дир, јәни јемәк, јатмаг, дәјишмәк, шәриклик, фәсад, гәфләт, јорғунлуг, доғмаг, доғулмаг, горху вә саир бу кими хүсусијјәтләрдән узагдыр. (“Биһар”, 3-ҹү ҹилд, сәһ.223.)
Һәзрәт Әли (ә) бујурур: “Сәмәд” дедикдә ҹисми, охшары, формасы олмајан, заман вә мәкан мәһдудијјәтләриндән узаг, нә бош, нә дә долу олан варлыг нәзәрдә тутулур. (“Биһар”, 3-ҹү ҹилд, сәһ.223.)
“Ләм јәлид вә ләм јуләд.”
“О, нә доғмуш, нә дә доғулмушдур!”
О һеч нәдән гајнагланмыр вә һеч бир шеј Онун мүгәддәс затынын бир һиссәси дејил. Ағаҹдан ајрылан мејвә вә ја булагдан гајнајан су дамҹысы кими дејил. Бу ҹүмлә Иса (ә) вә Үзејири Аллаһын өвлады билән мәсиһи вә јәһудиләрин, јахуд мәләкләри Аллаһын гызлары һесаб едән мүшрикләрин әгидәләрини инкар едир.
“Вәләм јәкулләһу куфувән әһәд.”
“Онун һеч бир тајы-бәрабәри, бәнзәри јохдур.”
О ишләриндә, сифәтләриндә вә затында охшарсыздыр. “Она бәнзәр һеч бир шеј јохдур.” (“Шура” сурәси, ајә 11.)